Animatsion kompyuter grafikasi.
Bo‘sh vaqtda televideniening
reklama e’lonlarini ko‘zdan kechira turib, biz ularda animatsiya
elementlaridan foydalanilganligining guvohi bo‘lamiz. Bundan 50 yil
mukaddam Vold Disney studiyasi «Oqqiz va etti gnomlar» multfilmini
yaratgan. U animatsiya tarixida munosib o‘rin egallagan. Bu 1,5 soat
davom etuvchi birinchi animatsiyali tasma bo‘lgan. U rassom
41
animatorlarning bir necha yillik mashaqqatli mehnatini ta’riflaydi. 1991
yilda ushbu kompaniyaning Silicon Graphics kompaniyasi IRIS
INDIGO grafik studiyasida tayyorlangan «Go‘zal qiz va maxluq»
animatsion filmi katta muvafaqqiyatlar bilan namoyish qilindi. Bu
barcha filmlar animatsion kompyuterli grafikasi tufayli amalga
oshirilgan edi.
Animatsion grafik o‘zida rang, tasvir va illyustrativ grafika
stsenariyasi bilan ishlashdagi muvaffaqiyatlarni muxandislik grafikasi
uch o‘lchamli ob’ektlarning yutuqlari bilan birlashtirgan. Hozirda o‘z
televizorlarimiz ekraniga qarab, biz kompyuter reklama kliplari va
teleeshittirishlarning bezaklari ko‘rinishidagi ushbu unumdor ittifoqning
mevalarini o‘z ko‘zimiz bilan ko‘ramiz.
Animatsiya
- bu, ob’ektlar, kameralar, yorug’lik manbalarini
o‘zaro joyini almashtirish yoki ularning parametrlarini vaqt bo‘yicha
o‘zgarishiga ega vazifa, topshiriq.
Hozirgi vaqtda kompyuterli grafikasi vositalarini qo‘llashning
ushbu sohasi g’oyat kuchli rivojlanishni boshdan kechirmoqda. Xorijiy
tajribaning ko‘rsatishicha, hozir dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida
kompyuterlashtirilgan reklama axborotlarining manbalari, ixtisoslash-
tirilgan kompyuter tizimlarining ma’lumotlar bazasi mavjud, ularga
reklama beruvchilar belgilangan to‘lovlar hisobiga o‘z firmalari va ular
tomonidan ishlab chiqarilgan tovarlar (xizmatlar) haqidagi ma’lumot-
larni kiritadi. U yoki bu axborot maxsulotini xarid qilishga qiziqqan
bo‘lajak xaridorlar ushbu ma’lumotlar banklariga telefonlar yoki maxsus
terminlar yordamida hisobli sotsiyalar davomida o‘zlari uchun kerakli
axborotlarni oladi.
Tanishtirishlar, ko‘rgazmalar, anjumanlar va videozallarda
kompyuterlashtirilgan reklamani namoyish qilishning eng samarali
vositasi video proektsion tizimlardan iborat bo‘ladi. Reklamalarni katta
ekranli video tizimlar orqali tarqatish odamlarning axborot extiyojlarini
kanoatlantirishga imkon beradi, bu o‘z navbatida, yangi xaridorlarni jalb
qiladi. Ko‘pgina ekspertlar televideniega yuqori aniqlikdagi katta ekranli
tizimlarni tezroq tatbiq etilishi kompyuterlashtirilgan reklamani
tarqatishda xal qiluvchi rolni o‘ynaydi deb faraz qiladilar.
42
Zamonaviy reklamani ishlab chiqishni takomillashtirish va
marketing tadqiqotlari natijalarini tahlil qilishning qurol sifatida xudtsi
animatsion kompyuterli grafikasi vositalari tanlanishining sabablarini
tadkik qila turib, ushbu sohaga butun dunyoda hisoblash texnikasini
qo‘llashning eng yuqori aqliy va yuqori texnologik sohasi sifatida
qaralishi haqidagi xulosaga kelish mumkin, ammo bu ham ShKlarda
video tasvirlar bilan to‘laqonli ishlashning ta’minlovchi texnik va
dasturiy yechimlarining murakkabligi va ham kompyuterli grafikasining
zamonaviy usullari asosida yotgan jiddiy matematik baza bilan bog’lik.
Bundan tashqari, hozirgi kunda yuqori sifatli kompyuterlashtirilgan
reklamani hisoblash vositasi yordamida tayyorlash faoliyatining
yetarlicha foydali turi bo‘ladi.
Bugun garbda kompyuterlashtirilgan reklamaning bir daqiqasi
shakli va ishlab chiqishning murakkabligiga qarab 2000 dan 50000
AQSh dollarigacha turadi. Bizning respublikamizda kompyuterlashtiril-
gan reklamaning bir daqiqasi ancha arzon turadi.
Animatsion kompyuter grafikalarining dasturiy vositalariga, eng
avvalo, 3D-Studio, Animator Rgo va boshqalar kiradi. Animatsion
grafika quyidagilarga imkon beradi:
1) sinchli 3D ob’ektni modellashtirish va ko‘rishga, uni zamonaviy-
lashtirish va u bilan manipulyatsiya qilishga;
2) qurilgan sinchli ob’ektning sirtini qoplash uchun materialni
kutubxonadan tanlash yoki yaratish (bunday material matnura deb
ataladi);
3) oldin yaratilgan modellarni joylashtirish, ya’ni bu ob’ektlar uchun
sahna, harakat joyini ko‘rish (masalan, stol, unda pichok yordamida
«beqiyos mazali apelsinni» kesish mumkin);
4) matnura ob’ektlarini ulash;
5) yoritishning xarakterini belgilash, yorug’lik manbalari va kameralarni
sahnada joylashtirish;
6) kadrlarning izchilligini belgilash, ob’ektlarni kadrdan kadrga joyini
o‘zgartirish yoki zamonaviylashtirish (yana kameralar va yorug’lik
manbalari uchun harakatlarni ham berish mumkin);
43
7) yakka kadr yoki bir necha kadrning palitra, yorug’lik, soyalar, ko‘rish
burchagi, ob’ektlarning o‘zaro joylashuvi va ularni kadrdan kadrga
o‘zgarishlarini hisobga olish bilan hisoblash; bunday hisoblash
rendering (inglizcha «rendering»dan) deb ataladi. Bu animatsiyaning
oxirgi bosqichi, bunda tayyor ayrim ob’ektlar, epizodlar va pallalardan
yaxlit reklama kadri olinadi;
8) ekranga yakka tasvirlar va kadrlarning film ko‘rinishidagi olingan
izchilligini chikarish.
MDH mamlakatlarida kompyuter grafikasi ustida ishlayotgan
ko‘pgina jamoalar xatto tegishli texnika va dasturiy ta’minlashga ega
bo‘lmay ham, yakin kelajakda zamonaviy reklama, eng avvalo, uning
video va tele tasvirlar sintezi bilan belgilanishini yaxshi tushunadilar.
O‘zbekistonda hozir yuqori sifatli va texnik darajada bajarilgan ko‘pgina
ajoyib ishlarni sanab o‘tish mumkin. Bu, xususan, «Axborot»,
«Respublika mulk birjasi», «Avto birja», «50G’50», «Sariq suv osti
kemasi» kabi eshitgarishlarning kompyuterlashtirilgan reklamasi.
Kompyuterlashtirilgan reklamani ishlab chiqish kompyuter
grafikasining texnik va dasturiy vositalarini xarid qilish uchun katta
moliyaviy xarajatlarni talab qiladi. Agar firma vazifani aniq
shakllantirmasa, reklama byudjetiga, reklama vositalarini tanlashga
nisbatan yetarlicha mulohaza qilinmagan qarorini qabul qilsa, reklama
faoliyati natijalarini baholashni hisobga olmasa, bu xarajatlarni havoga
uchirib yuborishi mumkin. Shuning uchun reklamaning iqtisodiy
samaradorligi ushbu reklama tadbirini o‘tkazishda qo‘yiladigan
maqsadlar va uni o‘tkazish uchun ajratiladigan moliyaviy mablag’lar
summasiga bog’likdir. Ya’ni, boshqacha qilib aytganda, ushbu savollar
tug’iladi:
1. Reklamaga ajratilgan mablag’lar qo‘yilgan maqsadlarga mos
keladimi?
2. Reklama tadbirini o‘tkazish natijasida qo‘yilgan maqsadga
erishiladimi?
Agar bu ikki omil bir biriga mos kelsa, unda iqtisodiy foydali
bo‘ladi. Buning ustiga, kompyuterlashtirilgan reklamaning iqtisodiy
samaradorligini aniqlab turib, ko‘p reklamalar oldida foyda olish
44
maqsadi turmaganligi holini hisobga olmaydilar. Masalan, imij-
reklamaning 80%i to‘gridan to‘gri foyda olish maqsadini ko‘zlamaydi,
chunki bu holda biror axborot maxsuloti emas, balki umuman interaktiv
xizmat reklama qilinadi.
Kompyuterlashtirilgan reklamani yaratish texnologiyasi zamonaviy
axborot texnologiyalarini rivojlantirish va marketingning axborot
kommunikatsion,
bazasini
takomillashtirish
ishida
fundamental
tadqiqotlarni o‘tkazishning yangi shaxobchasini yaratish uchun qudratli
rag’bat bo‘ladi. Reklama tarqatishning radio va televidenie kabi
vositalaridan foydalanishda efirga buyurtma berish va sifatli reklama
syujetini yaratishga qo‘shimcha xarajatlar mavjud, agar mavjud bo‘lgan
hisoblash texnikasidan kompyuterlashtirilgan reklamani tarqatishda
foydalanilsa, bu xarajatlardan chetlash mumkin.
Axborot mahsulotlari va xizmatlarining reklama vositalari va
usullarini tahlil qilish ularni kompyuter grafikasi vositalari bilan
takomillashtirish yo‘llarini belgilashga imkon beradi, ya’ni:
a) animatsiya elementlariga jonli video va audio materiallarini kiritish;
b) telekommunikatsion kompyuter tarmogi orqali tarqatish;
v) reklama axboroti iste’molchilariga ruxiy ta’sir ko‘rsatuvchi, oldin
erishib bo‘lmaydigan ko‘rish samaraligini olish imkoniyatini ta’minlash;
g) tasvirlarning aniqligiga, 16 mln. va undan ortiq rang-tuslardan
foydalanish imkoniyatlariga erishish;
d) kerak bo‘lgan holda tabiiy suratga olishni to‘ldirish (masalan, axborot
maxsulotlari va xizmatlarining xususiyatlarini ko‘rsatishda);
e) iste’molchilarni reklama kommunikatsiyalarining faol ishtirokchi-
lariga aylantiruvchi reklamani tarqatish vositalarini yaratish;
j) grafik axborotning yangi manbalaridan foydalanish.
Muhandislik grafikasi o‘z ichiga tahlil, sintez, modellashtirish,
testdan o‘tkazish, chizmachilik, real vaqtda boshqarish (ya’ni butun
loyihalashtirish, avtomatlashtirishni tashkil qilishni) oladi va ikki asosiy
vazifaviy xususiyatlar: ob’ektning qurilishi va u bilan manipulyatsiya
qilish bilan ta’riflanadi.
45
Bunday bo‘linish ikki koordinatli tizimlar kontseptsiyasiga olib
kelgan: mustaqil (dunyoviy), unda ob’ekt va koordinataning apparatli
tizimi quriladi.
Dostları ilə paylaş: |