O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

Okeanning tabiat zonalari Okean yuzasidagi zonalar 
Tinch okean yuzasida Dunyo okeanining deyarli barcha tabiat zonalari o‘z 
ifodasini topgan. Bundan faqat qutbiy zonalar mustasno. Tabiat zonalarining har
biri o‘ziga xos takrorlanmas xususiyatlarga ega. 
Shimoliy qutbyoni zonasi Bering va Oxota dengizlarining uncha katta
bo‘lmagan qismlarini egallagan. Suv harorati past. Suv massalari tez-tez aralashib 
turganligi sababli bu dengizlar baliklarga boy, ayniqsa mintay, zog‘orabaliq seld
juda keng tarqalgan. Oxota dengizida losossimon baliqlar va qisqichbaqalar ovlash 
katta ahamiyatga ega.
Shimoliy mo‘’tadil zona, boshqa zonalarga nisbatan katta maydonni 
egallagan. Unda g‘arbiy shamollar hukumronlik qiladi, dovullar tez-tez takrorlanib
turadi. Zonaning organik dunyosi qo‘ng‘ir suvo‘tlaridan, mollyuskalardan, 
chuvalchanglardan, qisqichbaqasimonlardan, ignatanlilardan iborat. Zonaning
g‘arbiy qismidagi Yapon dengizi tirik organizmlarga juda boy. U yerda treska, 
okun, kambala, skumbriya, tunes va boshqa baliqlar yashaydi.
Yekvatorial zonada ekvatorial havo hukumronlik qiladi, yog‘ingarchilik 
ko‘p yog‘adi, suvning sho‘rligi past va organik hayot yaxshi rivojlangan. Bu
zonada turli xil oqimlar o‘zaro ta’sir etadi, ularning chegaralarida chuqurdagi 
suvning yuzaga ko‘tarilishi va suv almashinishi kuchayadi, oqibatda suvning
biologik mahsuldorligi oshadi. Baliqlardan akulalar, tuneslar, parusniklar ko‘plab 
ov qilinadi. Ekvatorial zonaning sharqiy qismiga nisbatan g‘arbiy qismining tabiat
komplekslari xilma-xil va o‘ziga xos. Ayniqsa Zond orollari va Shimoliy-Sharqiy 
Avstraliya qirg‘oqlari yaqinidagi shelflarning hamda marjon orollari atroflarining
tabiiy landshaftlari betakror go‘zal va organik hayotga nihoyatda boy. 
Janubiy tropik zonada yil davomida tropik havo massasi, yuqori havo
bosimi, passat shamollari hukumronlik qiladi. Suvning o‘rtacha harorati 20°S ga 

---

---

teng. Yog‘ingarchilik juda ham (50-100 mm) yog‘adi. Suv yuzasida boshqa

zonalarga nisbatan o‘simlik va jonivor plankton yaxshi rivojlanmagan. Tirik 
mavjudoddarga ancha kambag‘al. Shuning uchun ham tropik zonasini ba’zan
okean sahrosi deb atashadi. 
Janubiy tropik zonaning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri shundan iboratki,
Avstraliya qirg‘oqlari yaqinida Katta To‘siq rifining ajoyib suv osti landshaft 
tizimi shakllangan. Bu rif organizmlarning qoldiqlaridan hosil bo‘lgan eng yirik
suv osti tog‘ tizmasi hisoblanadi. Uni kattaligiga va uzunligiga ko‘ra Ural tog‘iga 
o‘xshatish mumkin. Orollar va riflar himoyasidagi tinch iliq suvlarda
marjonlarning butalar, daraxtlar, ustunlar, qo‘ng‘iroqlar, gul dastasi, qo‘ziqorinlar 
ko‘rinishidagi koloniyalari rivojlangan. Marjonlar och yashil, sariq qizil, havorang,
och pushti ranglarda tovlanadi. Bu yerda qo‘ng‘ir, yashil, qizil suvo‘tlar, 
qisqichbaqasimonlar, mollyuskalar, turli xil baliqlar yashaydi.
Tropik zonasining Janubiy Amerika qirg‘oqlariga yaqin joylari baliqlarga 
boy. Zonaning bu qismidan anchous, stavrida, skumbriya va boshqa baliq turlari
ovlanadi. Bundan tashqari qushlar ham juda ko‘p. Ayniqsa baliqlar bilan 
oziqlanadigan baklanlar, birqozonlar va pingvinglar keng tarqalgan.