O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s-www.hozir.org
Qirgoq
pasttekisliklari. Kirgoq subtropik pasttekisliklar o‘lkasi
materikning janubi-sharqiy qismida joylashgan bo‘lib, uning morfologik
strukturasi Meksikabuyi, Kuyi Missisipi, Atlantikabuyi pasttekisliklaridan va
Florida yarim orolidan tashkil topgan. O‘lkaning xarakterli xususiyatlari-er usti
tuzilishining nixyoyatda tekisligi, iqlimining nam subtropikligi va bu xususiyatlari
tuproq, o‘simlik qoplamida xamda xayvonot olamida uz aksini topganligidir.
Qirg‘oq pasttekisliklari paleozoyda burmalangan va keyinchalik tektonik
xdrakatlar natijasida cho‘kib ketgan tog‘ tizmalari o‘rnida xosil bo‘lgan. Appalachi
va Uoshito tog‘aari ana shu cho‘kib ketgan tog‘larning (gersinidlarning) bir qismi
xisoblanadi. YUzalarning chukshi va yotkizikdarning to‘planishi bo‘r davridan
boshlanib neogenga Kadar davom etgan. Meksika kultigi va Atlantika okeani
qirg‘oqlarini o‘rab turgan pasttekisliklar qalin qatlamli paleozoy, mezozoy va
kaynozoy yotkiziklari bilan to‘lgan. YOtkiziklar asosan gorizontal ravishda yoki
nishab bo‘lib joylashgan. Katlamlar bo‘ylab keng tarkalgan gillar tarkibida neft,
gaz va tuz bulgan oxaktoshlar va kumtoshlar bilan almashinadi. Kuyi Missisipi
pasttekisligi juda katta qalinlikdagi allyuvial yotkiziklar bilan tuldirilgan
cho‘kmada xosil bulgan. Florida yarim orolining yuza qismi fosforitlarga boy
bo‘lgan uchlamchi davr oxaktoshlaridan tarkib topgan.
Qirg‘oq pasttekisliklarining relefi tekis bo‘lib, okeandan quruqdik tomon
zinapoyalar xosil qilib ko‘tarilib boradi. Zinapoyalar kuruklikning asta-sekin
kutarilishi tufayli vujudga kelgan. Ular, terrasaga o‘xshash relef shakllarini
eslatadi. Pasttekisliklarning qirg‘oq chiziqdari Meksika kultigida va CHepasik
qo‘ltig‘i atrofida daryo estuariylari va kurfazlar bilan kesilgan. Qum tillari,
limanlar va lagunalar keng tarqalgan. Butun soxil buylab qumli plyajlar juda ko‘p.
Subtropik ulka xududi tabiiy geografik jixatdan uch qismga bo‘linadi:
Atlantikabo‘yi pasttekisliklari, Meksikabo‘yi pasttekisliklari va Florida yarim
oroli.
