O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sog‘liqni saqlash vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

Qonning miqdori va tarkibi. Qon ning miqdori odam organizmi vaznining 6 – 9% ini qon Tashkil qiladi, yaʼni oʼrtacha uning miqdori 4,5 – 6 litrga teng. Erkaklarda oʼrtacha 5,4 l (77ml/kg). Аyollarda 4,5l (65 ml/kg). Tinch holatda qon ning 45 – 50% qon depolarida (taloq, jigar, oʼpka va teri osti tomirlarida) saqlanadi. Qon ikki qismdan: suyuq plazma va shaklli elementlar – eritrotsitlar, leykotsitlar va trombotsitlardan iborat. Katta yoshdagi odamlar qon ining 40 – 45% ni shaklli elementlar va 55 – 60% ni plazma Tashkil qiladi
• Bu nisbat gemotokrit kattaligi (haima - qon , kritos - koʼrsatgich) deb nomlanadi.
Qon toʼqima sifatida oʼziga xosliklarga ega. Uning tarkibiy qismi qon – tomirlari-dan tashqarida hosil boʼladi. Toʼqimaning xujayralararo qismi suyuq moddalaradan Tashkil topgan. Qon ning asosiy qismi harakatda boʼladi.
Qon ning asosiy konstantalari: rN = 7.35-7.45, eritrotsitlar = 7.18-7.2, hujayra ichi = 7.0-7.2;Yopishqoqligi: butun qon = 5.0, plazma = 1.7-2.2;Solishtirma ogʼirligi: butun qon niki = 1.050-1.060, eritrotsitlar = 1.090, plazma = 1.025-1.034;Osmotik bosimi = 7.6 atm;Onkotik bosimi = 0.03-0.04 atm, 25-30 mm.sim.ust;Moʼzlash harorati = -0.56-0.58°S;Glyukoza miqdori = 4.4-6.6 mmol’/l.
Eritrotsitlar funktsiyalari:Transport (O₂, CO₂, aminoqislotalar, peptidlar, nukleotidlarni har xil organ va toʼqimalarga transporti), nafas, reparativ-regenerativ jarayonlarni taʼminlash uchun;Detoksikatsiyalovchi (endogen, ekzogen, bakterial va bakterial emas toksinlarni adsorbtsiya qilib, ularning inaktivatsiyalash);Organizmning kislota va ishqor muvozanatini boshqarish;Qon ivishda va fibrinoliz jarayonlarda ishtirok etish;Organizmning immoʼnologik reaktsiyalarida ishtirok etish (agglyutsinatsiya, pretsepitatsiya, lizis, obsonizatsiya);Kreator aLokalarni taʼminlash.
Normada eritrotsitlarning miqdori: Erkaklarda 4,5 – 5,5 *1012/l, Аyollarda 3,7 – 4,7 * 1012/l
Eritrotsitlar miqdoriga taʼsir qiluvchi omillar:
1. Odamning yoshi;
2. Odamning jinsi;
3. Jismoniy yoki emotsional nagroʼzka;
4. Tana holati;
5. Qon ning kontsentratsiyalanishi;
6. Kislorod miqdori;
7. Eritropoetinlar.
Eritrotsitlarning xossalari
1. Yuqori plastikligi
2. Osmotik chidamliligi
3. Аgregatsiyaga moyilligi
4. Metabolizm jarayonini sustligi
5. Choʼkishga moillik
6. Destruktsiyaga uchraydi – 10% bir sutka