O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universitetining pedagogika instituti

TARBIYA PSIXOLOGIYASI
Reja:
1. Tarbiya metodlari haqida tushuncha
2. Aqliy, estetik va mehnat tarbiyasi metodlarining o‘ziga xos xususiyatlari
3.Tarbiyasi qiyin o‘smirlar va o‘zlashtirmovchi o‘quvchilar bilan ishlash
4. Mustaqillik sharoitida tarbiyaning asosiy vazifalari
Tayanch so‘z va iboralar
Tarbiya metodlari, formalar, shaxsni tarbiyalash, aqliy, estetik, mehnat tarbiyasi, tarbiyasi qiyin va o‘zlashtirmovchi o‘quvchilar bilan ishlash, jinsiy tarbiya, mehnat tarbiyasi, o‘quvchilarni turmushga tayyorlash, o‘z-o‘zini tarbiyalash.
1. Shaxsni tarbiyalash metodlari va formalari. Aqliy, estetik va mehnat tarbiyasi metodlarining o‘ziga xos xususiyatlari. tarbiyasi qiyin va o‘zlashtirmovchi o‘quvchilar bilan ishlash metodlari. Ilmiy dunyoqarash va barqaror e’tiqodni shakllantirish metodlari. Ideal. Jinsiy tarbiyalash. Mehnatning tarbiyaviy ta’siri. O‘quvchilarni turmushga tayyorlash. O‘z-o‘zini tarbiyalashning metodlari va formalari
Tarbiya psixologiyasi maqsadga muvofiq ravishda tashkil etilgan pedagogik jarayon sharoitida inson shaxsiy shakllanishining qonuniyatlarini o‘rganadi. Tarbiya har qanday jamiyatning muhim vazifasidir.
Tarbiya-bu shaxsning ijtimoiy, ma’naviy va ishlab chiqarish faoliyatiga tayyorlash maqsadida uning ma’naviy, jismoniy kamolotiga muntazam ravishda ta’sir ko‘rsatish jarayonidir.
Tasavvur qiling: ilmli, katta ixtirolarga qurbi etadigan qonunlarni yaxshi o‘zlashtirgan mutaxassis-ma’naviyatsiz, tarbiyasiz, ahloqsiz bo‘lsa nima bo‘lishi mumkin? U o‘z manfaatini o‘ylaydi, vatan uchun biror narsa qurbon qila olmaydi, chunki u xudbin, unda mehr-oqibat, fidoiylik, vatanparvarlik, milliy g‘urur yo‘q, u muhtojlarga yordam bermaydi, chunki unda tarbiya shakllanmagan.

2. Tarbiya juda murakkab jarayondir. Odamzod farzandini oq yuvib, oq tarab, boqib, ta’lim berib voyaga еtkazish uchun qilinadigan g‘amxo‘rlik tarbiya deyiladi. Odamga kasb-hunar o‘rgatish va umuman kishining g‘oyaviy va ma’naviy qiyofasini shakllantirishga qaratilgan ta’lim tizimi ham tarbiyadir.
Tarbiya-shaxs oqimini muayyan jamiyatning maqsad va vazifalariga muvofiq ravishda tarkib toptirish va riviojlantirish jarayoni, kishilarni ijtimoiy iqtisodiy va madaniy hayotda faol ishtirok ettirishga qaratilgan barcha ta’sirlar majmuidir.
ta’lim bilan tarbiya bir-biri bilan chambarchas bog‘liq. ta’lim-tarbiyaning muhim vositasi bo‘lib, maqsad va vazifalarga u orqali erishiladi. Oila, turli jamoat tashkilotlari, fan-texnika, adabiyot, san’at, ommaviy axborot vositalari, radio va televedeniya, targ‘ibot-tashviqot ishlari ham tarbiyaga kuchli tas’ir ko‘rsatadi.
Bolaga avval ta’lim berish kerakmi yoki tarbiya berish kerakmi degan savollar yuradi, el orasida tarbiya ishi farzand dunyoga kelishi bilanoq darhol shafqat tuyg‘usini uyg‘otadi, deydilar.
Psixologlar tarbiyaviy ish metodlarining texnologik asoslarini ishlab chiqayotganlarida, tarbiyaning uni baholab bo‘lmaydi, degan fikrga asoslanadilar. Bu metodlar qo‘llanilayotganda, birinchidan, tarbiyalanayotgan o‘quvchining yo shva individual xususiyatlarini, ikkinchidan, shu o‘quvchi a’zo bo‘lgan bolalar kollektivining xussuiyatlarini, nihoyat, tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatiladigan muayyan aniq sharoitlarni hisobga olish zarur.
Tarbiya metodi deb tarbiyachi, murabbiyning tarbiyalanuvchilarida onglilik, iymon, e’tiqod va insoniy hulq-atvor qoida norrmalarini shaklantirish maqsadida ulargapedagogik va psixologik ta’sir ko‘rsatish usuliga aytiladi.
Shaxsning ijobiy yo‘nalishi tarkib toptirish uchun maktab o‘quvchisining barcha vaziyat va holatlarda to‘g‘ri yo‘l tutishini istashi hamda to‘g‘ri yo‘l tutishi uchun uning nima qilishini bilishi, o‘zi hurmat qiladigan kishilarning nima qilayotganlarini ko‘rishi va o‘zi ham to‘g‘ri hulq-atvorli bo‘lishini mashq qilishi zarur.
3. Psixologik tadqiqotlarda shu narsa aniqlanganki, ahloqiy tushunchalarni o‘zlashtirish juda murakkab jarayon bo‘lib, unga maxsus rahbarlik qilishi talab etiladi. Bu ishlarni amalga oshirish uchun quyidagilarga amal qilish kerak.