Oʻzbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Korxona (muassasa, tashkilot) rahbari Q.Imamov
________
(ismi-sharifi) (imzo)
(muhr o‘rni)


3-mavzu. Amaliyot obyektining moliyaviy hisobotlari bilan tanishish


Moliyaviy natija
Moliyaviy natijalarni shakllantirish qatoriga quyidagilar kiritiladi:

• 
  Asosiy faoliyatdan moliyaviy natija
  
• 
  Moliyaviy faoliyatdan natija
  
• 
  Favqulotda kutilmagan faoliyatdan natija.
  

Quyida korxonaning moliyaviy natijalarini raqamlardagi xolatini 2-jadvalda guvohi bolamiz.
2-jadval

№	Moliyaviy natija	2021-yil	2022-yil	Farqi
1	Asosiy faoliyatdan foyda	1161 mln	+ 2419 mln	1258 mln ↑
2	Moliyaviy faoliyatdan natija	5.2 mln	+ 43 mln	37.8 mln ↑
3	Favqulotda xolatlardan natija	-	-	-
4	Jami xisob foydasi	1166.2 mln	+ 2462 mln	1295.8 mln ↑

Jadvalda ko’rsatilgan ma’lumotlarni tahlil qiladigan bo’lsak korxona soliq to’loviga qadar bo’lgan foyda summasi yoki ja’mifoyda summasi o’tgan yilga nisbatan 200mln so’m o’sgan. Jumladan asosiy faoliyatdan olingan foyda summasining o’tgan yilga nisbatan o’sishi 1258 mln so’mga, moliyaviy faoliyatdan olingan foyda summasi esa 2021-yilga nisbatan 2022- yilda 37.8 mln so’mga ko’paygan.

Davr xarajatlari tahlili
Davr xarajatlari tarkibiga naxsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritimaydigan xo’jalik sraflari kiritiladi. Ularning yuzaga chiqish shakliga qarab quyidagilarga ajratatish mumkin.

• 
  Sotish xarajatlari
  
• 
  Ma’muriy xarajatlar
  
• 
  Boshqa umumxo’jalik xarajatlari
  

Davr xarajatlari tahlili

№	Ko’rsatkichlar	2021-yil			2022-yil			Farqi
		Summa	foiz	Summa		foiz	Summa		foiz
1	Sotish xarajatlari	403 mln	39.00%	1515 mln		65.4%	1112 mln		+3.76
2	Ma’muriy xarajatlar	335 mln	32.4%	424 mln		18.3%	89 mln		+1.26
3	Boshqa xrajatlar	296 mln	28.6%	376 mln		16.3%	80 mln		+1.27
4	Jami davr xarajatlari	1034 mln	100%	2315 mln		100%	1281 mln		+2.24

Korxonaning 2021-yilgi davr xarajatlarini 2022-yildagi davr xarajatlari o’rtasidagi tafovut ko’rsatkichlarini tahlil qiladigan bo’lsak 3-jadvaldan bizga ma’lum bo’ladiki 2022-yilda korxonaning davr xarajatlari 1281 mln so’mga oshgan ya’ni 2021-yilda ko’rsatkich 1034 mln bo’lgan bo’lsa 2022-yilda esa 2315 mln ga yetgan. Jumladan xizmatlarni sotish xrajatlari bo’yicha mutloq o’zgarish 1112 mln so’mni tashkil etdi. Ma’muriy xrajatlarning o’zgarishi esa 89 min tashkil etgan.

Sof foyda va uning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili

№	Ko’rsatkichlar	2021-yil	2022-yil	Farqi
1	Xizmat ko’rsatishdan olingan yalpi foyda	2195 mln	4700 mln	2505 mln ↑
2	Davr xarajatlari	1034 mln	2315 mln	1281 mln ↑
3	Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromad va yo’qotishlar	0	+ 35 ml	35 mln ↑
4	Moliyaviy faoliyatdan foyda va zararlar	5.2 mln	+ 43 mln	37.8 mln ↑
5	Favqulotda foyda va zararlar	0	0	0
6	Soliqlar	175.6 mln	377.6 mln	202 mln ↑
7	Sof foyda	990.6 mln	2084.4 mln	1093.8 mln ↑

Jadvaldagi ma’lumotlarga asoslangan xolatda shuni xulosa qilish mumkinkikorxona sof foydasining berilgan yillar kesimida o’zgarishi +1093.8 mln so’mni tashkil eytgan. Bunday o’zgarishga xar bitta ko’rsatkichning ta’sirini farq qatoriga qarab baholash mumkin. Masalan xizmatlarni sotishdan olingan yalpi foyda summasining 2021-yilga nisbatan 2022-yilda 1093.8 mln so’mga oshishi sof foyda summasining shuncha o’zgarishiga olib kelgan. Barcha omillar ta’sirida sof foyda summasi 2022 yilda 1093.8 mln so’mga o’sishiga erishilgan. Agar korxonaning yillik soliqlar tahliliga qaraydigan bo’lsak 2022-yilda 202 mln so’mga o’sgan, sababi korxonada ximat ko’rsatish ko’lamining o’sishi, ishchi kuchining oshishi va shu bilan bir qatorda yillik daromad oshishi to’g’ridan to’g’ri korxonaning davlatga to’lovchi soliqlar hajmini ham o’sishiga olib kelgan.

Korxonaning moliyaviy barqarorligini eng muhim ko‘rsatkichlaridan biri bu moliyaviy barqarorlik ko‘rsatkichidir. Agar korxonada daromadlar xarajatlardan ortadigan bo‘lsa, moliyaviy baraqarorlikka erishishi mumkin bo‘ladi. Agar korxona mablag‘larni erkin tasarruf eta olsa, ulardan samarali foydalansa, doimiy ishlab chiqarish va sotishning mukammal siklik aylanish uzluksizligi ta’minlansa, bunday korxonani moliyaviy barqaror deyishimiz mumkin. Korxona moliyaviy holatini qisqa va uzoq muddatga baholash mumkin. Qisqa muddatli oraliqda korxonaning to‘lovga qodirligiga uzoq muddatli o‘rganishda esa uning moliyaviy barqarorligiga ko‘proq ahamiyat qaratiladi.
Firma va kompaniyalar moliyaviy jihatdan barqaror rivojlanmas ekan, uning bankrotlikka uchrash ehtimoli yuqori bo‘ladi. Shu sababli, moliyaviy barqarorlikni makro va mikro ko‘lamda tadqiq etish doimo iqtisodchilarning doimiy e’tiborida bo‘lib kelgan. Moliyaviy tahlilda moliyaviy barqarorlikning alohida olingan korxonalarda, firma va kompaniyalarda o‘rganishga, qisqa, o‘rta va uzoq davriylikda baholash amaliyotini yo‘lga qo‘yishga, uni o‘stirishning aniq chora-tadbirlarini belgilashga ahamiyat qaratiladi. Moliyaviy barqarorlikni baholash bir qancha ko‘rsatkichlar
tizimidan foydalaniladi. Ular jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin.
- firma va kompaniyalarning to‘lov qobiliyati;
- korxona o‘z mablag‘larining qaramlik koeffitsiyenti;
- aktivlarning qaramlik koeffitsiyenti;
- foizlarni qoplash koeffitsiyenti.
Korxonada moliyaviy resurslarni to‘g‘ri shakllantirish, ularning
taqsimlanishi, foydalanish samaradorligi moliyaviy barqarorlikni ta’minlashning muhim omillari hisoblanadi. Ya’ni, moliyaviy barqarorlik korxona moliyaviy resurslarni qay darajada mohirona boshqarayotganligini ifodalaydi.


Korxona (muassasa, tashkilot) rahbari Q.Imamov ________
(ismi-sharifi) (imzo)
(muhr o‘rni)