O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “ ijtimoiy fanlar

Uchinchidan, 
joriy qonunlar va barcha normativ huquqiy aktlar Konstitutsiyaga tamomila mos va 
unga muvofiq yaratilishi lozim. Bu esa mamlakatda qonuniylik va huquqiy tartibot, taraqqiyot va 
barqarorlik hukm surishiga olib keladi.
Asosiy qonunimizning 16-moddasi ikkinchi bandida “Birorta ham qonun yoki boshqa normativ 
huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi mumkin emas” deb qat’iy qilib belgilab 
qo‘yilgan. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi ana shu muhim Konstitutsiyaviy-huquqiy 
prinsipiga rioya etishni ta’minlashga intilib kelmoqda.
Konstitutsiyaning ustuvorligini ta’minlash uchun alohida muhofaza mexanizmi bo‘lishini taqozo 
etadi. Bunday mexanizmning asosiy va markaziy bo‘g‘inini – Konstitutsiyaviy sud tashkil etadi. 
Konstitutsiyaviy sud o‘z vazifalarini bajarishda mustaqildir va o‘z faoliyatida faqat Konstitutsiya 
normalari hamda qoidalariga amal qiladi. Uning zimmasiga qonun chiqaruvchi, hukumat va davlat 
hokimiyati mahalliy organlarining qarorlari Konstitutsiyaga qanchalik mosligiga doir ishlarni nazorat 
qilish vazifasi yuklatilgan. Konstitutsiyaga sodiqlik, mustaqillik, oshkoralik va sudyalar huquqlari-ning 
tengligi Konstitutsiyaviy sud faoliyatining asosiy prinsiplaridir.
To‘rtinchidan, 
qonun ustuvorligini ta’minlovchi va mustahkamlovchi vositalardan biri 
kodekslashtirishdir. Kodekslar huquq tarmog‘ining bosh qonuni sifatida Konstitutsiya prinsiplarini 
rivojlantirish yo‘lida yaratiladi va ular konstitutsiya, konstitutsiyaviy qonunlardan keyingi maqeni 

---

98 
egallaydi. Kodekslar o‘zining mantiqiy mukammalligi, pishiqligi, ichki barqarorligi huquqiy qoidalarga 
amal qilganligi tufayli kodeks normalari hayotda o‘zining amalini oson topadi.
Beshinchidan, 
qonun ustuvorligini ta’minlashning asosiy omillarini quyidagicha e’tirof etish 
mumkin: 
a.
qonun chiqaruvchi jarayonni muttasil demokratlashtirib borish – insonparvar, adolatli xalqchil 
qonunlar yaratilishining garovidir; 
b.
qonunning sifatini mukammallashtirish, uning ichki mexanizmi puxta, yuridik texnika nuqtai 
nazaridan benuqson bo‘lishiga erishish; 
c.
qonunchilikni isloh qilish va takomillashtirishda “qonunda ta’qiqlanmagan hamma narsaga 
ruxsat beriladi” (fuqarolar uchun). “Faqat qonunda mustahkamlangan narsalargagina ruxsat beriladi” 
(mansabdor shaxslar va davlat idoralari uchun) degan prinsipga qat’iy amal qilinishiga erishish; 
d.
qonunchilik faoliyatining yaqin yillar va istiqbolga mo‘ljallangan strategiyasini hamda qonun 
ustuvorligini ta’minlash konsepsiyasini yaratish; 
e.
qonunlar amal qilishining ijtimoiy mexanizmiga e’tibor qaratish. Bu sohadagi ijtimoiy omillar 
(ta’sir etuvchi kuchlar, vositalar) ni sinchiklab o‘rganish; 
f.
aholining huquqiy madaniyati va savodxonligini oshirish.
Oltinchidan, 
qonun osti, idoraviy normativ hujjatlarga havolalar, ya’ni ilovalar (shior va 
deklaratsiyalar tarzidagi normalar) ko‘p bo‘lishining oldini olish zarur. Bunday ilovalar haddan ziyod 
ko‘p bo‘lishi keyinchalik amaliyotda qonun chetda qolib, uning o‘rnini idoraviy hujjat egallab olishi bilan 
qonun ustuvorligiga ziyon etishi xavfini keltirib chiqaradi.
Ettinchidan,
qonunlarning barqaror va ustuvor bo‘lishiga erishish. Ularga tez-tez qo‘shimcha va 
o‘zgartirishlar kiritish, pirovard natijada qonunning ahamiyati va nufuzi tushib ketishiga olib keladi.