Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
105 IX bob. QIMMATBAHO MЕTALLAR BOZORI 9.1. Qimmatbaho metallar bozori xususiyatlari, ishtirokchilari Bugungi kunda moliya bozorida qimmatbaho metallar savdosi keng doirada kuzatiladigan amaliyotlardan biridir. Bunga har bir mamlakatda oltin-valyuta zaxirasini muntazam oshirib borishga alohida eʼtibor qaratilishi ham bevosita taʼsir koʻrsatmoqda. Valyutalar boʻyicha oltin standart amal qilgan vaqtda oltinga talab keskin yuqori boʻlgan va bu oʻz navbatida qimmatbaho metallar bozorida oltinning ulushi keskin yuqoriligiga ham xizmat qilgan. Valyutalar boʻyicha oltin standart bekor qilingach qimmatbaho metallar bozorida oltinning ulushi nisbatan pasaygan holda kumush, olmos, platina, palladiya va boshqa qimmatbaho metallar bozori ham rivojlana boshladi. Qimmatbaho metallar oʻz xususiyatiga koʻra sanoat ishlab chiqarish sohasi mahsuloti hisoblanadi. Qimmatbaho metallarning kamyobligi, ixchamligi, koʻp marta va uzoq muddat davomida foydalanish mumkinligi, savdo tarmogʻining rivojlanishi va doimiy talabning mavjudligi moliyaviy aktiv sifatida qimmatbaho metallarning ham qoʻllanilishiga xizmat qiladi. Shundan kelib chiqqan holda qimmatbaho metallar ikkita funksiyani bajarishini qayd etish mumkin. Qimmatbaho metallardan yombilar va tangalar bank va birja aylanmasi obyekti, davlat va xalqaro oltin-valyuta zaxiralari tarkibiy qismi hisoblanishi davlatning moliyaviy-iqtisodiy barqarorligini taʼminlash, bank barqarorligini kafolatlash, shuningdek alohida shaxs moddiy jihatdan taʼminlanganligi yuqoriligini belgilab beradi. Jahon bozorida qimmatbaho metallarning strategik roli yuqorida taʼkidlanganidek, bunday aktivlarga talabning yuqori darajadaligi bilan izohlanadi. Xususan, xalqaro darajada oltin yombilari va tangalarining yuqori likvidliligi kapital qoʻyilmalarning asosiy uchta asosiy sohalari oʻrtasidagi tenglikka asoslangan: - qimmatbaho metallarni qazib olish va ishlab chiqarish; - zargarlik buyumlari ishlab chiqarish va ular savdosi; - qimmatbaho metallardan yombilar va tangalarning moliyaviy muomalasi. Bungungi kunda jahonda qimmatbaho metallar bozori oltin bozori, kumush bozori, platina bozori, palladiya bozori va boshqa sektorlar boʻyicha faoliyat yuritmoqda. Qimmatbaho metallar bozorida aynan qimmatbaho metallar savdo predmeti boʻlib xizmat qiladi. Shundan kelib chiqqan holda qimmatbaho metallar bozorini intitutsional va funksional nuqtai nazardan koʻrib chiqish mumkin. Bugungi kunda qimmatbaho metallar bozorining muhim ishtirokchilari quyidagilar hisoblanadi (9.1-rasm): |