O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt kimyо-tеxnologiyаsi instituti

2.4. Suyuq aralashmalarni ajratish va tozalash

Haydash-suyuqliklarni bir-biridan ajratish va tozalashning eng qulay usuli hisoblanadi. Oddiy haydash usulida suyuqlik qaynash temperaturasigacha qizdiriladi, natijada hosil bo’lgan suyuqlik bug'lari sovutkichda qayta suyuklikka aylantiriladi va boshqa idishga yig'ib olinadi. Bu usulda suyuqlik bug'ga aylanadi, u esa sovutkich yordamida yana suyuklikka aylanadi. Buni to’gri oqimli haydash deyiladi. Agar suyuqlik bug'larining sovugan qismi yangi hosil bo’layotgan suyuqlik bug'lari bilan uchrashib, haydash kolbasiga tushib tursa, bu jarayon qarama - qarshi oqimli haydash deyiladi. Bu usul rektifikatsiya kolonkalarida amalga oshiriladi.

Qaynash temperaturasi bir-biriga yaqin moddalar aralashmasini haydash uchun deflagmatorlardan (6.rasm) foydalaniladi. Qaynash temperaturasi 1-2⁰C farq qiladigan suyuqliklar aralashmasi rektifikatsiya kolonnalarida ajratilаdi. Haydash usulidan suyuq moddani erituvchidan, har xil qaynash temperaturasiga ega bo’lgan reaksiya mahsulotlarini bir-biridan hamda qo’shimchalardan ajratishda foydalaniladi. Haydashni amalga oshirish usuliga qarab 4 turga bo’lish mumkin:

1. Oddiy sharoitda haydash

2. Fraktsiyalarga bo’lib haydash

3. Vakuumda haydash

4. Suv bug'i bilan haydash.