O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

A 
tovushi 
bahor, savol
kabi so’zlarda o kabi, 
muomala, munosabat
kabi 
so’zlarda 
i
tovushiga yaqin talaffuz qilinadi, lekin 
a
yoziladi. 
U
tovushi 
qovun, sovun
kabi so’zlarda 
i 
tovushiga yaqin talaffuz etilsa ham 
u
yoziladi.
I
tovushi 
bilan, sira
kabi so’zlarda talaffuz etilmasa ham yozuvda doimo 
saqlanadi. 
2. O’zbek tilida 24 ta undosh tovush bor. Yozuvda ular 23 ta harf bilan 
ifodalanadi: shulardan 3 tasi harf birikmasi, 21 tasi yakka harf bilan belgilanadi. Ular 
quyidagilar: b, d, f, g, h, j (jurnal), j (jo’ja), k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, x, y, z, g’, sh, ch, 
ng. Undoshlarni o’rgatishda ham muayyan tartibga, talabga asoslaniladi. 
Alifbo davrida undosh tovushlar bilan tanishtirishni sonor, ya’ni ovozdor 
tovushlar bilan boshlash maqsadga muvofiqdir. CHunki sonor tovushlarni bo’g’in 
va so’z tarkibidan ajratib olish oson. Lekin 
ng
sonor undoshi n va g undosh 

---

37 
tovushlari va harflari bilan tanishtirilgach, o’rgatiladi. Harf birikmalarini 
o’rgatishdagi qiyinchilik hisobga olingan holda, ularning alifbe davrining oxirgi 
bosqichida o’rganilishi maqsadga muvofiqdir. 
J
harfi ikki tovushni ifodalaydi, shuni hisobga olib, unga alohida darslar 
ajratiladi. Birinchi darsda portlovchi 
j
tovushini o’rgatish, talaffuzini tushuntirish, 
analitik-sintetik mashqlar yordamida ko’nikmalar hosil qilish, keyingi darsda esa 
sirg’aluvchi 
j
tovushi va uning talaffuzi o’rgatiladi. So’ng bu ikki tovushning 
talaffuzidagi farq taqqoslash usuli orqali tushuntiriladi. Berilgan bilim analitik-
sintetik mashqlar yordamida mustahkamlanadi.