O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

 
yozdiriladi va tahlil qilinadi. Masalan: 
Bilim davlatdan qimmat.
(Maqol)
 
Davlatdan
- ot, chiqish kelishigi qo’shimchasini olgan, 
-dan
qo’shimchasi otni 
qimmat so’ziga bog’lagan. O’quvchilar javobi umumlashtiriladi. 
SHundan so’ng oldindan xattaxtaga yozib qo’yilgan darslikdagi mashq ustida 
ishlanadi: 
– O’qing. Tagiga chizilgan so’z qaysi turkumga kiradi? SHu so’z qaysi shaxsni 
bildiradi? Bizni olmoshi qaysi qo’shimcha bilan qo’llangan? Bu qo’shimcha biz 
olmoshini qaysi so’zga bog’lagan? Ularni birlikda yozing: 
Bizni olib bordilar.
Kelishik qo’shimchasini va bog’lanishini tegishlicha belgilang. Kelishik nomini 
qisqartirib tepasiga yozing. 
– Ikkinchi gapni o’qing. Olmoshning qaysi kelishik qo’shimchasini 
olganini ayting. Qaratqich kelishigi otni qaysi so’zga bog’lagan? Ularni birikma 
tarzida yozing: 
Bizning ko’z o’ngimizda
. Qo’shimchani va so’zlarning bog’lanishini 
belgilang. 
Qolgan gaplar ustida ham shu taxlitda ishlanadi. Xattaxtaning bir tomonida 
quyidagi birikmalar yuzaga keladi:
Bizni olib bordilar.
Bizning ko’z o’ngimizda.
Bizga gapirib berdi
va boshq.

O’quvchilar javobi yana suhbat yo’li bilan umumlashtiriladi:
– Kishilik olmoshlari qaysi qo’shimchalarni oladi?
– Qaysi kelishik qo’shimchalari olmoshga qo’shilib keladi?
– Bu qo’shimchalar olmoshlarni qaysi so’zlarga bog’laydi? (boshqa so’zlarga) 

---

509 
– Kelishik qo’shimchasini olgan 
bizning, bizni, bizga,
 
bizda, bizdan 
kabilar 
qaysi so’roqlarga javob bo’lyapti? Ular gapda qaysi bo’lak bo’ladi? (2-darajali bo’lak) 
– Biz olmoshiga so’roq bering, u qaysi kelishikda? Gapda qaysi bo’lak bo’lib 
kelyapti? (EgA. 
O’quvchilar javobi aniqlashtiriladi va umumlashtiriladi:
– 
Kishilik olmoshlari ham kelishik qo’shimchalarini oladi. Kelishik 
qo’shimchalarini olganda olmoshlar turlanadi. Tushum, qaratqich, jo’nalish, o’rin-
payt, chiqish kelishigidagi olmoshlar gapda 2-darajali bo’lak bo’lib keladi. Bosh 
kelishikda esa