O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

So’z ma`nosini tushuntirish 
So’zlarning ma`nosini tushuntirish o’quvchilar lug’atini boyitadi, nutqini 
o’stiradi. Boshlang’ich sinflarda o’qitiladigan fanlarning atamalari ham 
tushuntirilishi lozim bo’lgan so’zlar qatoriga kiritiladi. Atamalarning ma`nosini 
tushuntirish mazkur so’z anglatgan tushunchani yaxshi fahmlab olishga yordam 
beradi. Masalan, predmet atamasining ma`nosinn tushuntirish bilan o’quvchilar 
predmet keng ma`noda qo’llanishini, tabiatdagi barcha narsa, hodisa, tushunchalar 
predmet deyilishini bilib oladilar. Bu ot, sifat, son, fe’l kabi atamalarni tez fahmlab 
olishda ularga yordam beradi. 
So’zning ma`nosini tushuntirish juda kam vaqt olishi va darsning asosiy
mavzusidan o’quvchilar diqqatini chalg’itmasligi kerak. Buning uchun o’qituvchi 
har bir darsga tayyorlanish jarayonida ma`nosi tushuntirilishi lozim bo’lgan 
so’zlarni, uni tushuntirishning eng qulay usullarini va darsning qaysi o’rnida 
tushuntirishni belgilab oladi. 
O’qish kitoblaridagi matnlarda birinchi marta uchragan, bolalar ma`nosini 
bilmaydigan ayrim so’zlar matnni o’qishdan oldin tushuntiriladi.
Matnni o’qish jarayonida so’z ma`nosini tushuntirishga chek qo’yish kerak. 
Agar biror so’zni matnni o’qish vaqtida tushuntirish zaruriyati tug’ilsa, matn 
mazmunidan o’quvchilar diqqatini chalg’itmagan holda shu so’z ma`nosi qisqacha 
tushuntiriladi.

---

593 
Ko’chma ma`noda ishlatilgan obrazli so’zlar va badiiy nutq oborotlari matn 
o’qilgandan keyin tushuntiriladi, chunki ularning ma`nosi matn mazmunidan, 
kontekstdan yaxshi tushuniladi. Ayniqsa, masallar o’qilganda, undagi allegorik, 
ko’chma ma`noda ishlatilgan so’zlarni asarni o’qishdan oldin yoki o’qish jarayonida 
tushuntirib bo’lmaydi. 
Metodikada so’zlarni tushuntirishning quyidagi usullaridan foydalaniladi: