O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

1-topshiriq
. So’zning ma`nosini ifodalaydigan iborani toping. 
Ranjimoq 
chehrasi yorishmoq 
ensasi qotmoq 
ko’ksi tog’day ko’tarilmoq
2-topshiriq
. 
 
Iboraning ma`nosini ifodalagan so’zni toping. 
Tosh otmoq 
 

---

602 
Uddasidan chiqmoq 
Yo’lini topmoq 
Eplamoq 
2. Omonim frazeologizmlarning ma`nosini farqlashga o’rgatish.
Topshiriq.
Berilgan iboralar ishtirokida ikkita gap tuzing. Ular ikki xil 
ma`noda qo’llangan bo’lsin.
3. Berilgan sinonim iboralarni qatnashtirib, kichik matn tuzish. 
Uddasidan 
chiqmoq, qo’lidan kelmoq, ustidan chiqmoq 
(2-sinfda
); holdan toymoq, tinkasi 
qurimoq 
(4-sinfda)
. 
4. Berilgan iboralar ishtirokida gap tuzish. Ularning ma`nosini (qarama-qarshi 
ma`noli ) izohlang. D
il ravshan tortib – dil xira tortib. 
3-4-sinfda iboralarni yodda olib qolishga o’rgatishda “Geografik nomlar, 
ranglar, milliy libos, hayvon, o’simlik nomlari qatnashgan iboralar guruhini tuzing” 
kabi topshiriqlardan foydalanish mumkin. Masalan: dokadek oqarib ketmoq. Rangi 
bo’zdek oqardi. Pashshadan fil yasama. Uzukka ko’z qo’ygandek. Qovog’idan qor 
yog’moq kabi. 
Tana aozolari nomi ishtirok etadi: lunji osildi, ko’z tikdi, qovog’i osildi, og’zi 
qulog’ida kabi. Bunday iboralarning ma`nosini shu aozolarning vazifasi, harakati 
orqali izohlashga harakat qilishlari o’rgatiladi. 
Ma`lumki, iboralar ijobiy ma`no yoki salbiy ma`no ifodalaydi. O’quvchilarga 
iboralarning ijobiy va salbiy ma`nosini aniqlashda tarkibidagi so’zlarga eotibor 
qaratishlari aytiladi. Xalq yaxshi ko’rgan narsalar ishtirok etsa, iboradan kelib 
chiqayotgan ma`no ham ijobiy bo’lishi, odamlar yomon ko’rgan narsalar ishtirok 
etsa, salbiy ma`no ifodalashi misollar bilan ko’rsatiladi. Baozan ayrim hayvonlar 
ham ijobiy, ham salbiy ma`noda qo’llanadi. Bunday iboralarni izohlashda 
kontekstga eotibor berish zarur.
Iboralarning ma`nosini izohlashda uning tarkibidagi so’zlarning ko’chma 
ma`nosiga asoslanish lozimligi o’quvchilarga o’rgatiladi va shunga asoslanib 
izohlashga o’rgatiladi. So’zning ko’chma ma`nosi tushunmagan o’quvchilar 
iboraning ma`nosini izohlashda qiynalishdi. 

---

603 
3-4-sinfda iboralarning ma`nosiga ko’ra guruhlash ishlari mashq qilinsa, 
ularning ma`nosini yaxshiroq o’zlashtirib oladilar.