21-rasm.
Mehnatga haq to‘lash shakllari
Mehnat haqining ishbay shaklida ish haqi haqiqatda bajarilgan ish uchun
yoki bir birlik ishga belgilangan amaldagi narxlarda yaratilgan mahsulot
33
Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonathan E.Duchac, 108-page, 2014
34
Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonathan E.Duchac, 108-page, 2014
Ishbay shakli
Mehnatga haq to’lash shakllari
Vaqtbay shakli
T
o’g
’r
i
is
h
b
ay
Is
h
b
ay
-m
u
k
o
fo
t
Is
h
b
ay
-p
ro
g
res
si
v
A
k
k
o
rd
E
g
ri
i
sh
b
ay
O
d
d
iy
Va
q
tb
ay
254
miqdoridan kelib chiqib hisoblanadi.
Mehnatni tashkil etish yo‘llaridan kelib chiqib ishbay ish haqi yakka tartibda
va jamoat turlariga bo‘linadi.
Yakka tartibdagi ishbay ish haqi shaklida ishchining mukofoti o‘zi yaratgan
mahsulot miqdori, uning sifati va ishbay narxlarga to‘liq bog‘liq bo‘ladi.
To‘g‘ri
ishbay
shaklida ish haqi belgilangan ishbay narxlarga muvofiq
haqiqatdan bajarilgan ish(mahsulot tayyorlash) bo‘yicha aniqlanadi. Masalan,
ishchi bir oyda 110 ta mahsulot bitkazdi. Har bir mahsulotga 10000 so‘m narx
belgilangan. Mehnatga haq to‘lashning oddiy ishbay shaklida ish haqi belgilangan
ishbay narxlarga muvofiq haqiqatdan bajarilgan ish bo‘yicha aniqlanadi. O‘z
navbatida, ishchining oylik ish haqi 1100000 so‘mni (110x10000) tashkil etadi.
Mehnatga haq to‘lashning
ishbay – mukofot shakli
da ish haqini
hisoblashda oddiy ishbay narxlardan tashqari belgilangan ko‘rsatkichlarni
bajarganligi yoki ortig‘i bilan bajarganligi uchun qo‘shimcha ravishda mukofot
hisoblanadi. Ishbay ish haqiga asosan mukofot haqiqatda ishlagan vaqtga nisbatan
hisoblanadi. Masalan, ishchi bir oyda 120 dona buyum ishlab chiqardi, buyumning
mehnat sig‘imi – 1,7 kishi/soat, mahsulot birligining narxi 10000 so‘m; ishlab
chiqarish normasini bajarish bo‘yicha ishbay ish haqidan 5%, har bir normadan
ortiqcha bajarilgan foizga ishbay ish haqidan 1% mukofot nazarda tutilgan. Ishchi
8 soatdan 24 smena ishladi. O‘z navbatida ishbay ish haqi 1200000 so‘mni
(120x10000) tashkil etdi.
Qismlarni qayta ishlashga 192 soat (8 soatdan 24 smena) sarflangan.
Buyumning mehnat sig‘imi – 1,7 kishi/soat, shu sababdan vaqt normasi 106,3%
((120x1,7)/(24x8)x100) bajarilgan.
Normani bajarganligi uchun ishbay ish haqidan 5% miqdorida, ya’ni 60000
so‘m (1200000x5%) mukofotni to‘lash talab etiladi. Reja 6,3% ga ortig‘i bilan
bajarilganligi uchun qo‘shimcha ravishda yana mukofot 75600 so‘m
(1200000x6,3%) to‘lanadi.
Ishchining umumiy ish haqisi 1335600 so‘mni (1200000+60000+75600)
255
tashkil etadi.
Dostları ilə paylaş: |
