Ishbay – progressiv shaklida mehnatga haq to‘lash belgilangan normalar
doirasida oddiy ishbay narxlarda hisob – kitob qilinadi, normadan ortiqcha qismiga
oshirilgan narxlarda hisob – kitob qilinadi. Masalan, dastlabki normani 1-10% ga
ortiqcha bajarilishi ishbay narxlar 20% ga oshiriladi, ortiqcha bajarilish 10-30% ni
tashkil etsa narxlar 30% ga oshiriladi va h.k.
Akkord – barcha ishlarni bajarish muddati va summasini umumlashtirib
ularni kompleks baholash. Jamoa ishbay shaklida butun brigada ish haqi miqdori
haqiqatda bajarilgan ishni hisobga olgan holda va uning narxidan kelib chiqib
aniqlanadi hamda har bir ishchiga to‘lov esa butun brigada tomonidan yaratilgan
mahsulot hajmi va umumiy ish hajmida mehnatining miqdori va sifatiga bog‘liq
bo‘ladi
35
Egri ishbay shakli odatda yordamchi ishlarni bajaruvchi ishchilarning ish
haqi miqdorini hisoblashda qo‘llaniladi: ish natijalari asosiy ishlab chiqarish
mehnati samaradorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi texnologik uskunani sozlovchi,
ta’mirlovchi, yordamchi master va boshqalar.
Vaqtbay ish haqida ishchining ish haqi uning haqiqatda ishlagan vaqti
hamda lavozim okladi (tarif stavkasi)dan kelib chiqib belgilanadi. Belgilangan
oyda ish barcha ish kunlarida to‘liq ishlasa ish haqi to‘liq tulanadi. Shuningdek
mehnat haqi oyda to‘liq ishlagan kunlari uchun mehnatga haq to‘lashning Yagona
tarif setkasining 1-razryadidan kam bo‘lmasligi kerak.O‘z navbatida, mehnatga
haq to‘lashning vaqtbay shakli oddiy-vaqtbay va vaqtbay-mukofot tizimlariga
bo‘linadi.
Oddiy vaqtbay shaklida mehnat haqi hisobini yuritishda tarif stavkasi yoki
shtat jadvaliga asosan mansab maoshlari asos qilib olinadi
. Oddiy vaqtbay usuli
ishchining bevosita ishlagan vaqt miqdoriga bog‘liq.
36
Soatbay
va
