O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti

8.2. Dinamik qatorlarni analitik tekislash 
Variatsiya chegarasi (
R
) - variatsion qatorning ekstremal qiymatlari farqiga 
aytiladi. 
min
max
X
X
R
. 
O‗rtacha chiziqli farq 
n
X
X
- (torttirilmagan), 
m
m
X
X
- (torttirilgan). 
Dispersiya 
2
- variantlarning arifmetik o‗rtachadan farqlarining o‗rtacha 
kvadrati. 
n
X
X
2
2
- (torttirilmagan), 

---

158 
m
m
X
X
2
2
- (torttirilgan). 
O‗rtacha kvadratik farq ( ) - belgining o‗zgarishini ifodalaydi va quyidagicha 
hisoblanadi. 
n
X
X
2
- (torttirilmagan), 
m
m
X
X
2
- (torttirilgan). 
Geometrik o‗rtacha logarifmi belgi qiymatlarining logarifmlariga asoslangan 
arifmetik o‗rtacha bo‗lgani uchun dispersiya ham ular asosida hisoblanadi, ya‘ni
- saflangan qatorlarda 
N
x
x
geom
x
geom
2
2
)
log
(log
log
, 
- vaznli qatorlarda 
f
f
x
x
geom
x
geom
2
2
)
log
(log
log
. 
Bu formulalar yordamida topilgan dispersiya logarifmini antilogarifmlash 
natijasida dispersiyaning natural qiymati olinadi, undan esa kvadratik o‗rtacha tafovut 
hosil qilish qiyin emas.
Variatsiya koeffitsienti (
V
) - nisbiy ko‗rsatkich bo‗lib, belgining o‗zgarishini 
ifodalaydi va foizlarda o‗lchanadi. 
%
100
X
V
- o‗rtacha chiziqli fark bo‗yicha variatsiya koeffitsienti. 
%
100
X
V
- kvadrat farq bo‗yicha variatsiya koeffitsienti.