O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti zoyirov Laziz Subxonovich Raimjanova Madina Asrarovna Saidov Rasulbek Boltabayevich Shoislomova Nargiza Qobilovna investitsiya loyihalari ekspertiza
-rasm. Risklarini boshqarish usullari
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.5-rasm. Risklarini boshqarish usullari
31 Sanoati rivojlangan mamlakatlarda (Buyuk Britaniya, Germaniya, Yaponiya, Frantsiya, AQSh, Kanada va Italiya) investitsion loyihalarni moliyalashtirish maqsadlariga berilgan kreditlar bo‘yicha kredit riskini boshqarish bir qator aniq tamoyillarga asoslanadi. Ulardan asosiylari quyidagilardan iborat: 1. Investitsion loyihalar bo‘yicha biznes-rejalarni mukammal ishlab chiqish. Biznes-rejalarning mukammal ishlanganligi uning har bir bo‘limi bo‘yicha investitsion risklarning to‘liq hisobga olinganligida, ishlab chiqariladigan mahsulotlarni sotish strategiyasining to‘g‘ri tanlanganligida, investitsion loyihaning samaradorligiga ta‘sir qiluvchi har bir asosiy omilning ta‘sir mexanizmining inobatga olinganligida namoyon bo‘ladi. Sanoati rivojlangan mamlakatlarda, biznes-rejalarni tuzish jarayonida investitsion loyihani boshqarish samaradorligiga alohida e‘tibor qaratiladi. Buning sababi shundaki, sanoati rivojlangan mamlakatlar bo‘yicha amalga oshirilgan tadqiqotlarning natijalariga ko‘ra, investitsion loyihalarni amalga oshirishdagi muvaffaqiyatsizliklarning 98% korxonaning o‘ziga bog‘liq ichki sabablar tufayli yuz bergan, 2%i esa korxona faoliyatiga bog‘liq bo‘lmagan tashqi omillar ta‘sirida yuz bergan. AQShda o‘tkazilgan shu boradagi tadqiqotlarning natijalari investitsion loyihalarni amalga oshirishdagi muvaffaqiyatsizliklarning asosiy sabablari quyidagilardan iborat ekanligini ko‘rsatdi: - boshqaruvchilarning uquvsizligi – 45%; - mahsulot assortimentini ishlab chiqarishda tajribaning etarli emasligi – 9%; - boshqarish tajribasining etishmasligi – 18%; 31 Shoislomova N.Q. Investitsiya risklarini boshqarishning nazariy asoslari // Globallashuv sharoitida bank tizimi barqarorligini ta‘minlashning ustuvor yo‘nalishlari‖ mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya materiallari. – Toshkent, 2012. –B.374-375. 184 - nisbiy tajriba doirasining torligi – 20%; - o‘z majburiyatlarini bajarmaslik – 3 %; - aldash – 2 %; - tabiiy ofatlar – 1 %. 2. Tijorat banklari tomonidan beriladigan kreditlarning ta‘minoti uchun yuqori likvidli garov ob‘ektlarining mavjudligi. Sanoati rivojlangan mamlakatlar amaliyotida yuqori likvidlilik darajasiga ega bo‘lgan garov ob‘ektlari birinchi toifali garov ob‘ektlari deb qaraladi va ularga quyidagilar kiradi: er, hukumatning qimmatli qog‘ozlari, markaziy bankda qayta hisobga olinadigan trattalar, korxonalarning hukumat tomonidan kafolatlangan qimmatli qog‘ozlari. Rivojlangan xorijiy davlatlar amaliyotida, xususan, G‘arbiy Evropa davlatlari xo‘jalik amaliyotida sanoat korxonalarining hukumat tomonidan kafolatlangan obligatsiyalari mavjuddir. Tijorat banklari to‘lovga qobiliyatlilik nuqtai nazardan korporatsiyalarga nisbatan ustuvor mavqega egadir. Tijorat banklarining kredit riskini kamaytirishda garov ta‘minoti muhim rol o‘ynaydi. Bunda asosiy e‘tibor bank kreditlari uchun garov sifatida qabul qilinayotgan ob‘ektlarning likvidlilik darajasiga qaratiladi. 3. Investitsion kredit oluvchilarning to‘lovga qobilligini moliyaviy koeffitsentlar asosida baholash tizimining takomillashganligi. Rivojlangan davlatlarda investitsiya risklarini pasaytirish maqsadida mablag‘larni bir necha yo‘nalishlar bo‘yicha taqsimlab chiqish, ya‘ni diversifikatsiya usuli korxonada mavjud risklarni kamaytirib, ma‘lum samaradorlikka erishish va yuqori daromad olishda qo‘llaniladi. |