O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti zoyirov Laziz Subxonovich Raimjanova Madina Asrarovna Saidov Rasulbek Boltabayevich Shoislomova Nargiza Qobilovna investitsiya loyihalari ekspertiza
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Annotation
This textbook outlines important issues in the subject of ―Examining Investment Projects‖. The textbook complies with the National Standards and covers all sections of this training course. This textbook examines the nature, importance and need for expertise of investment projects, financial and economic expertise of investment projects, expertise of collateral security of investment projects, technical expertise of investment projects, commercial analysis of investment projects, institutional analysis of investment project participants, social and environmental impact assessment of investment projects, risks and evaluation of the investment project and similar topics are reflected in the logical sequence and in terms of concession and continuity. This textbook is designed for students in the economic direction of higher education institutions of bachelor's degree, undergraduates, independent researchers, teachers, professors and for those who are interested and engaged in the field of investment. 3 KIRISH Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va jadal sur‘atlar bilan rivojlantirish, bozor munosabatlari taraqqiy etishini ta‘minlash yo‘lidagi islohotlar samarasini oshirish maqsadida O‘zbekiston hukumati tomonidan mamlakatda investitsiya jarayonlarini takomillashtirilishiga jiddiy e‘tibor qaratib kelinmoqda. Buning boisi shuki, investitsiyalar ishlab chiqarishni modernizatsiyalash asosida intensiv rivojlantirishni, innovatsiyalar joriy qilinishini va iqtisodiy o‘sishni ta‘minlovchi muhim omillardandir. Milliy iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish va modernizatsiyalash, korxonalarni zamonaviy texnika bilan qayta jihozlash hamda raqobatga bardoshli maxsulotlarni ishlab chiqarish maqsadida mamlakatdagi barcha mavjud sarmoyalar safarbar qilina boshlandi, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish, ayniqsa, yetakchi tarmoqlarda chet el sarmoyasi ishtirokini kengaytirish yo‘lga qo‘yildi. Shu maqsadda respublika hukumati tomonidan mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirib kelishi uchun qulay investitsiya muhitini yaratishga qaratilgan investitsiya siyosati o‘tkazilmoqda. Biror bir hududga investitsiya kiritishdan avval, ushbu hududning investitsiya muhitini o‘rganish, unga baho berish, investitsiya loyihasini o‘rganish, investitsiya loyihasini puxta tahlil qilish va baholash, loyihaga ta‘sir etuvchi obyektiv va subyektiv omillar ta‘sirini aniqlash, ularni baholash hamda salbiy ta‘sir etuvchi omillarni oldini olish, loyiha samaradorligini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar haqida aniq ma‘lumotlarga ega bo‘lish lozim. Ana shu maqsadda, respublikamizda investitsiya loyihalari ekspertizasi bilan shug‘ullanuvchi mutasaddi davlat tashkilotlari va tijorat banklarining loyihaviy moliyalashtirish faoliyati davr talabiga mos holda rivojlanib kelmoqda va hozirgi kunga kelib, nafaqat bank hodimlari, balki investitsiya faoliyatining barcha ishtirokchilari investitsiya loyihalarini moliyaviy-iqtisodiy tahlil qilish usullari, moliyalashtirish manbalari, investitsiya risklarini tahlil qilish, baholash va 4 boshqarish usullari hamda loyiha samaradorligini oshirish bo‘yicha ma‘lumotlarga ega bo‘lishlari zamon talabiga aylanmoqda. O‘zbekiston iqtisodiyotini yanada yuksaltirish bevosita yangi ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarni rekonstruktsiya qilish, texnik jihatdan qayta ta‘mirlash ishlarini jadal amalga oshirishga bog‘liq. Bunday sharoitda investitsiya loyihalarini ekspertiza qilish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Mazkur darslik doirasida foydalanuvchi investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishning iqtisodiy mazmuni, zarurati, ahamiyati hamda me‘yoriy-huquqiy asoslari, investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishdagi axborotlar manbasi, investitsiya loyihalarining tijorat tahlili, investitsiya loyihalarining texnik ekspertizasi, investitsiya loyihalarining ijtimoiy va ekologik ekspertizasi, investitsiya loyihalari qatnashchilarining institutsional tahlili, investitsiya loyihalarining moliyaviy va iqtisodiy ekspertizasi, investitsiya loyihasini amalga oshirishda inflyatsiya ta‘sirini baholash, investitsiya loyihasi bo‘yicha risklar va ularni baholash, investitsiya loyihasi bo‘yicha garov ta‘minotining ekspertizasi, investitsiya loyihasini tasdiqlash jarayoni yuzasidan bilim, malaka va ko‘nikmalar hosil qiladi. ―Investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishning iqtisodiy mazmuni, zarurati, ahamiyati hamda me‘yoriy-huquqiy asoslari‖ bobida investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishning iqtisodiy mazmuni, mohiyati va zarurligi, investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishning me‘yoriy-huquqiy asoslari hamda loyihalarni tahlil qilishning asosiy turlari keng bayon etiladi. ―Investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishdagi axborotlar manbasi‖ bobida investitsiya loyihalarini ekspertiza qilishda asosiy axborotlar manbasi va loyihani tijorat banklari tomonidan ekspertiza qilishda qarz oluvchilar tomonidan bankka taqdim etiladigan hujjatlar, taqdim etilgan hujjatlarning haqqoniyligini tekshirishga oid ma‘lumotlar yoritiladi. ―Investitsiya loyihalarining tijorat tahlili‖ bobida investitsiya loyihalari hayotiyligining har bir bosqichida tijorat tahlilining ahamiyati, bozor segmentatsiyasi, turlari, marketing tadqiqotlari to‘g‘risidagi ma‘lumotlar hamda 5 loyiha bo‘yicha ishlab chiqilishi ko‘zda tutilgan maxsulotlar bahosi va uning tahlili bayon etiladi. ―Investitsiya loyihalarining texnik ekspertizasi‖ bobida investitsiya loyihalari hayotiyligining har bir bosqichida texnik ekspertizaning ahamiyati va loyihada qo‘llaniladigan texnika-texnologiyani injiniring baholash ko‘rib chiqiladi va tender orqali texnika-texnologiyani sotib olish masalalari yoritiladi. ―Investitsiya loyihalarining ijtimoiy va ekologik ekspertizasi‖ bobida investitsiya loyihalarini ijtimoiy tahlil etishning ahamiyati va zarurligi bilan birga loyihalarni ekologik baholash tartibi va mezonlari bayon etiladi. Loyihalarni ekologik ekspertizadan o‘tkazuvchi va xulosa beruvchi tashkilotlar haqida ma‘lumotlar beriladi. ―Investitsiya loyihalari qatnashchilarining institutsional tahlili‖ bobida investitsiya loyihalari hayotiyligining har bir bosqichida institutsional tahlilning ahamiyati hamda investitsiya loyihasini amalga oshirishdagi ishtirokchilarning institutsional tahlili ko‘rib chiqiladi. ―Investitsiya loyihalarining moliyaviy-iqtisodiy ekspertizasi‖ bobida investitsiya loyihalarini baholash usullari to‘g‘risida umumiy ma‘lumot, investitsiya loyihalarini iqtisodiy va moliyaviy tahlil qilishning asosiy mezonlari, investitsiya loyihalarini baholashdagi asosiy moliyaviy koeffitsientlar, loyihaning pul oqimi tahlili, investitsiya loyihasi samaradorligini baholovchi ko‘rsatkichlar yoritiladi. ―Investitsiya loyihasini amalga oshirishda inflyatsiya ta‘sirini baholash‖ bobida inflyatsiya va uning turlari, O‘bekistonda inflyatsiya sur‘atlari va uning o‘zgarishi dinamikasi, investitsiya loyihalarini amalga oshirishda inflyatsiya ta‘sirini hisoblash masalalari bayon etiladi. ―Investitsiya loyihasi bo‘yicha risklar va ularni baholash‖ bobida ―risk‖ va ―noaniqlik‖ tushunchalari, ularning bir-biridan farq qiluvchi jihatlari, shuningdek, loyiha bo‘yicha risklarning turlari, ularning tavsifi, investitsiya loyihalaridagi mavjud risklarni baholash va ularni oldini olish va ularni pasaytirish chora- tadbirlari keng bayon etiladi. 6 ―Investitsiya loyihasi bo‘yicha garov ta‘minotining ekspertizasi‖ bobida O‘zbekiston Respublikasining ―Garov to‘g‘risida‖gi Qonunining mazmuni, mohiyati, garov ta‘minotining turlari va tavsifi, investitsiya loyihalari bo‘yicha garov ta‘minotining jahon amaliyoti, kredit ta‘minotining asosiy turi sifatida qimmatli qog‘ozlarning o‘rni ko‘rib chiqiladi. ―Investitsiya loyihasini tasdiqlash jarayoni‖ bobida investitsiya loyihasini yakuniy tayyorlash va uning moliyalashtirishga tasdiqlanishi, bankning kredit qo‘mitasi tomonidan qarorlar qabul qilish jarayoni, investitsiya loyihasini moliyalashtirishga qabul qilish mexanizmi, investitsiya loyihasi bo‘yicha monitoring rejasi kabilar bayon etiladi. Shuni alohida qayd etish kerakki, investitsiya loyihalarini ekspertiza qilish investitsiya loyihalarini amaliyotga joriy qilishning muhim bo‘g‘ini hisoblanganligi sababli ushbu darslik bo‘lajak iqtisodchi-mutaxassislarda ularning amaliy faoliyatida investitsiya loyihalarini ekspertiza qilish asoslarining metodologiyasi va jahon tajribasini O‘zbekiston amaliyotida qo‘llash bilan bog‘liq zaruriy bilim va amaliy ko‘nikmalarni shakllantiradi. |