O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-MODUL. AKTIVLAR VA MAJBURIYATLAR AUDITI
 
12-MAVZU:
 
 AUDITORLIK TEKSHIRUVINING YAKUNIY 
BOSQICHI 

---

 
12-MAVZU:
 
 AUDITORLIK TEKSHIRUVINING YAKUNIY BOSQICHI 
 
REJA: 
1.Auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va baholash 
2.Auditorlik hisoboti va uni tuzish tartibi 
3.Auditorlik xulosasi va uni tuzish tartibi 
4.Auditorlik hisobot(xulosasi)ining elementlari 
5.Auditorlik xulosasining turlari tavsifi 
 
 Tayanch so’z va iboralar:
Tekshiruvning yakuniy bosqichi, audit natijalarini baholash, 
auditorlik hisoboti, uning tarkibi, tuzish tartibi, auditorlik xulosasi va uning tarkibi, xulosa turlari, 
xulosa berishdan voz kechish, hisobot va xulosa uchun javobgarlik, taqdimnoma xat, adresat nomi, 
mijoz-korxona, amaliy tavsiyalar.
 
1.Auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va baholash 
Auditorlik hisoboti va xulosasini shakllantirish audit rejasi va dasturining barcha bo’limlari 
bo’yicha o’tkazilgan auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va baholash jarayonida 
vujudga keladi.
Audit natijalarini baholash ishlari asosan quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
-
ishchi hujjatlarni sharhlash va yakuniy ishchi hujjatlarni tayyorlash; 
-
aniqlangan kamchiliklarning jiddiylik darajasini baholash; 
-
auditorlik dalillarning etarliligini baholash; 
-
buxgalteriya hisobotidagi axborotlarni taqdim qilish va bayon qilish; 
-
hisobot tuzilganidan so’ng sodir bo’lgan hodisalarni baholash; 
-
tekshiruv natijalari bo’yicha auditorning mijoz-korxona rahbariyatiga taqdim qiladigan 
yozma axborotini tuzish; 
-
auditorlik hisoboti va xulosasini tuzish.
Auditorlik tekshiruvi o’tkazish chog’ida asosan tekshirilayotgan xo’jalik yurituvchi 
sub’ektning dastlabki hujjatlari, hisob registrlari va hisobotlarida aks ettirilgan haqiqiy axborotlar 
tahlil qilinadi va baholanadi. Faqat ayrim hollardagina auditorlar taxmin va hisob-kitoblarga 
asoslangan moliyaviy axborotlarni baholaydilar.
Ta’kidlash joizki, tekshiruv natijalari va xo’jalik yurituvchi sub’ekt mutaxassislarining 
hisob-kitoblarini baholashda auditorlar ma’lum darajada professional ehtiyotkorlikka rioya qilishlari 
zarur.
Auditor quyidagi katta nomuvofiqliklar mavjudligini ko’rsatuvchi holatlarni ob’ektiv 
baholashi zarur: 
-
xo’jalik yurituvchi sub’ekt xodimlariga ma’lum bo’lgan, ammo auditor tomonidan 
ochilmagan xatolarni aniqlash faktlari; 
-
tekshiruv uchun zarur bo’lgan, auditorga o’z vaqtida taqdim qilinmagan dastlabki 
hujjatlar yoki ma’lumotlarga doir xo’jalik muomalalari; 
-
mutaxassislarning hisob-kitoblaridagi nomuvofiqliklar; 
-
inventarizatsiya natijasida aniqlanib, dalolatnoma va taqqoslash vedomostlari bilan 
rasmiylashtirilgan, lekin etarli darajada tahlil qilinmagan va tuzatilmagan katta tafovutlar; 
-
katta tafovutlarning tasdiqlanmaganligi va auditor so’rovlariga kutilgan javoblar 
olinmaganligi; 
-
tekshiruv uchun tanlab olingan, zarur dastlabki hujjatlar yoki tegishli ruxsat etuvchi 
ko’rsatmalar taqdim qilinmagan xo’jalik muomalalari.
Auditor to’plangan dalillar etarliligini baholashda ushbu holatlar aniqlangan bosqichni 
(rejalashtirish, audit o’tkazish) hisobga olishi kerak. Shuningdek, katta xatolar xatarini dastlabki 
baholash va batafsil tekshirish rejalari ham e’tiborga olinishi lozim.
Agar bunday holatlar rejalashtirish bosqichida aniqlangan va hisobga olingan bo’lsa, unda 
auditor to’plangan dalillarning etarliligiga va rejalashtirilgan hamda qo’shimcha auditorlik 

---

amallarini bajarishning maqsadga muvofiqligiga baho berishi zarur.
Auditorlik tekshiruvining asosiy bosqichlarini o’tkazish natijalari audit o’tkazishdan 
qo’yilgan maqsadga erishilganlik darajasini baholagan holda auditorning ishchi hujjatlarida qaid 
qilinishi lozim. Masalan, audit o’tkazish dasturining «Debitor va kreditor qarzlarni tekshirish» 
bo’limi bo’yicha o’tkazilgan audit natijalarini baholashda quyidagi auditorlik amallarini tahlil qilish 
va baholash maqsadga muvofiq: