Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

Funktsional strukturaning ijobiy va salbiy tomonlari 

Salbiy tomonlari 
Ijobiy tomonlari 
• bunda boshqaruv faoliyati chuqur
ixtisoslashadi. Bu esa boshquruv
samaradorligining kasb mahora-ti
darjasining qsishini ta’min-laydi.
Masalan,
marketing
bqyi-cha
mutaxassis shu sohani boshqa
yuqori
organlari
rahbarlaridan
yaxshi biladi va bu ishni yuqori
saviyada bajaradi;
• Funktsional
sohada
muvo-
fiqlashtirish ishini yaxshi-lashga
erishiladi.
Xizmatchilar
bunga
yaxshi va tez kqnikma hosil
qiladilar.
• moddiy xarajatlarni kamaytiradi va
boshqarishdagi
takrorlanishlarga
chek qqyadi va hokazo.
• funktsional organlar o’ziga topshirilgan
funktsiyalarni
sifatli
bajarishdan
manfaatdor bo’lib, “begona” funktsiyalar
uchun ham, butun korxonaning umumiy
faoliyati uchun ham javob bermaydi.
Bunda har bir rahbar o’z funktsiyalari
bo’yicha farmoyish berish uchun barcha
huquqlarga egadir. Binobarin, bu narsa:
• yakka
boshchilik
tamoyillarining
buzilishga;
• ijrochilarning ma’suliyati mustah-kam
intizom bo’lmasligiga olib keladi.
Chunki har bir ijrochi bir boshliqqa
emas, ayni vaqtda bir necha boshliqqa
bqysinadi, ko’pincha ulardan bir-biriga
zid ko’rsatmalar oladi.
Funktsional strukturadagi qayd qilgan kamchiliklar, ya’ni:
 funktsional bo’limlarning ishlashlarini muvofiqlashtirish darajasi yuqori
emasligi;
 rahbarlarning vazifalari va huquqlari unga muvofiqlashmaganligi;
 ishning pirovard natijalari uchun aniq va mas’ul xodimlarning yqo’ligi;

---

---

 funktsional bo’linmalar o’rtasida ish yuzasidan nizolarning mavjudligi;

 boshqaruv apparatida ishga byurokratik munosabatda bo’lish hollarining
mavjudligi kabilarni bartaraf etish uchun chiziqli-funktsional (aralash)
turdagi boshqaruv strukturasi tuziladi.
Chiziqli-funktsional boshqaruv strukturasida asosiy boshqaruv chiziqli
boshqaruv bo’lib hisoblanadi. Hamma boshqaruv bosqichlarida va mustaqil
uchastkalarni boshqarish faoliyatida chiziqli rahbarlar ajratiladi. Ularga ishlab-
chiqarishi-xo’jalik faoliyatini yakkaboshchilik boshqarish huquqi berilgan bo’lib, u
olingan natijalarga tqliq javob beradi.
Boshqaruvning chiziqli struktura sharoitida ishlaydigan rahbarlariga
malakali yordam ko’rsatish uchun funktsional va idoraviy tashkilotlar tashkil
etiladi va bu tashkilotlarning vazifasi boshqaruv qarorlarini tayyorlash va
rahbarlarga malakali yordam berishdan iborat.
Hozirgi zamon korxonalari faoliyatidagi ko’pgina muammolarni hal etish
gorizontal bo’yicha kelishib olish va muvofiqlashni talab etadi. Masalan, korxona
yangi xil mahsulot ishlab chiqarishga kqchadigan bo’lsa:
• materiallarni sarflashning yangi normasini ishlab chiqish;
• mehnat normalarini qayta ko’rib chiqish;
• turli kasblardagi ishchilarni tayyorlash va qayta tayyorlash;
• yangi materiallarga ehtiyojlarni aniqlash;
• etkazib beruvchilar bilan aloqa o’rnatish;
• yangi texnologiya va texnikani joriy etish va hokazolar talab qilinadi.
Bu funktsiyalarni turli xizmatlar bajaradi, ularni mazmuni va muddatlariga
ko’ra kelishib olish, ishlab chiqarishning ko’pgina unsurlarini tutashtirish lozim.
Goho funktsionl xizmatlar o’rtasidagi bu gorizontal aloqalar juda cho’zilib ketadi,
ular bahs va nizolar bilan amalga oshiriladi. Chiziqli struktura rahbari esa
ko’psonli bo’linmalar ishini muvofiqlashtirishga juda qiynaladi.
Bu muammolarni yangi tashkiliy boshqaruv strukturalarini tuzish yo’li bilan,
aniqrog’i chiziqli-funktsional boshqaruv strukturalariga tuzatishlar kiritishi yo’li

---

---

bilan hal etiladi. Bunday struktura dasturli-maqsadli struktura deb ataladi. U

quyidagi ko’rinishga ega.
Bunday struktura quyidagi uch ko’rinishda bo’ladi:
• loyiha bo’yicha boshqaruv;
• mahsulotga ko’ra boshqaruv;
• matritsaviy struktura.