Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti iqtisodiyot fakulteti

МТ
1
- МТ
2
) S 

---

---

MT
1

va MT
2
–i operatsiya boshqarishini takomillashtirilmagan (MT
1
) va
takomillashtirishdan so’nggi mehnat talabchanlik (MT
2
)
darajasi, odam-kun.
S-boshqaruv xodimi bir ish kunining o’rtacha yillik qiymati.
Mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish tufayli boshqaruv apparati tarkibini
takomillashtirish karxona faoliyatini yaxshilashning muhim yo’nalishlaridan bo’lib
hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan boshqaruv apparati tarkibini takomillashtirish
evaziga tejalgan xarajatni aniqlash katta ahamiyatga ega.
Bu erda,
TX
shqx
-shartli qisqargan xodimlar evaziga tejalgan xarajat;
IVF
1
va IVF
2
-boshqarishni takomillashtirilmagan (IVF
1
) va
takomillashtirishdan so’nggi bitta xodimga to’g’ri kelgan ish vaqti
fondi (IVF
2
) soat;
XS-boshqarishni takkomillashtirilgungacha bo’lgan xodimlarni-ng soni,
kishi.
I¥-bitta xodimga to’g’ri kelgan yillik o’rtacha ish haqi.
Unumsiz ish vaqtining kamayishi va unumsiz boshqaruv xarajatlarining
pasayishi evaziga olingan tejam (T
uivk
) qo’yidagicha aniqlanadi;
Bu erda,
U
ivq
-ish kuni davomida unumsiz ish vaqti va unumsiz boshqaruv
xarajatining kamayishi, soat;
ИВФ
1 
ТХ
ш¢х
=
 (------ - 1) • ХС • И¥
ИВФ
2

Т
уивк
= (У
ив¢
* У
хс
* ИВФ) * 
ОС
¢ 

---

---

U
xs

-unumsiz ish vaqtini kamaytirgan xodimlar soni, kishi;
IVF-boshqaruv xodimining yillik ish vaqti fondi, kun
OS
q
-boshqaruv xodimi bir ish soatining o’rtacha yillik qiymati, so’m.
Ma’lumki, ishlab chiqarishga kadrlar qo’nimsizligi ham juda katta ziyon
etkazadi. Shu sababli boshqaruv xodimlari korxonada optimal ish sharoitini
yaratishga, mehnatni to’g’ri tashkil qilishga, shaxsiy ehtiyojlarni qondirishga va
jamoada normal sotsial-ruhiy muhitni yaratishga o’z faoliyatlarini qaratmog’lari
lozim.
Kadrlar qo’nimsizligining kamayishi evaziga olingan tejam qo’yidagicha
aniqlaydi:
Bu erda,
IT
kq
-kadrlar qo’nimsizligining kamayishi evaziga olingan tejam.
Z
kqi
-kadrlar qo’nimsizligi oqibatida ko’rilgan o’rtacha yillik zarar (i?ki
hafta ichida ishdan bo’shayman deydigan xodimlar mehnat
unumdorligining pasayishi; ishga yangi qabul qilinganlar mehnat
unumdorligining pastligi o’qish bilan bog’liq xarajatlar va x.k)
K¡
h
va K¡
k
- kadrlar qo’nimsizligining haqiqiy va kutiladigan koeffitsientlari.
Kadrlar qo’nimsizligi koeffitsenti (¡K) muayyan muddat ichida o’z ixtiyori
bilan ishdan bo’shagan (IK
ik
) va mehnat intizomini buzganligi uchun ishdan
bo’shatilgan (MIB
ib
) xodimlar sonini ja’mi ishlovchilarning ro’yxatdagi o’rtacha
soniga (T) nisbati tarzida hisoblab chiqiladi.