O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Kompaniyaning o‘rtacha tortilgan kapital bahosini hisoblash¹¹²

Biz kompaniya ishlatishi mumkin bo‘lgan kapitalning har bir individual manbasi bo‘yicha bahosini hisobladik va uni yagona o‘rtacha tortilgan kapital bahosida jamlaymiz. O‘rtacha tortilgan kapital bahosini hisoblash uchun har bir ishlatilgan kapital manbasi va kapital strukturasi zarur bo‘ladi. Kapital strukturasi atamasi haqida gap ketganda firma tomonidan ishlatilgan har bir manbaning nisbiy darajasi nazarda tutiladi. Shunga qaramay firmaning kapital strukturasi bir qadar murakkab, biz misollarda 3 asosiy kapital manbalarigagina tayanamiz: obligatsiya, imtiyozli aksiya va oddiy aksiya.
Agar firma qarz va oddiy aksiyadan foydalansa, uning o‘rtacha tortilgan kapital bahosi quyidagicha bo‘ladi:
O‘rtacha tortilgan kapital bahosi = (soliqdan so‘ng qarz bahosi x qarzli moliyalashtirish nisbati) + (aksiya bahosi x ulushli moliyalashtirish bahosi) (10)
Masalan, firma soliqdan so‘ng 6% li qarz olsa, ulush uchun 10% to‘laydi va kapitalini qarz va ulush bo‘yicha teng nisbatda shakllantiradi, uning o‘rtacha tortilgan kapital bahosi 8% ga tengdir:
O‘rtacha tortilgan kapital bahosi = (0.06 x 0.5) + (0.10 x 0.5)= 0.08 yoki 8%.
Amaliyotda kapital bahosini hisoblash misolda berilgandek oson emas. Chunki firmalar turli talab etilgan qaytim darajali qarz manbalaridan foydalanadi va imtiyozli aksiyadan oddiy aksiyalar bilan bir qatorda foydalanadi. Shuningdek, firmaning oddiy aksiya kapitali oshishi firmaning daromadlarini saqlash yoki reinvestitsiya qilishlari natijasi bo‘lishi mumkin va boshqa paytlarda yangi qimmatli qog‘ozlarni taklif etishi mumkin. Albatta daromadlarni saqlaganda firma uni sotish bilan bog‘liq tranzaksion xarajatlarni amalga oshirmaydi. Daromadlarni



¹¹¹Natijalar Ivo Welchning “Moliyaviy iqtisodchilarning qimmatli qog‘ozlar mukofotlari haqidagi fikrlari va professional tortishuvlari” Journal of Business 73-74 (Oktabr), bet 501-537;
¹¹² Arthur J. Keown, John D. Martin, J. William Petty, Foundations of Finance, Global Edition, 8/E, Pearson, 2014, p. 286-290
saqlash yangi aksiyani sotishdan ko‘ra arzonroq. Quyidagi misollarda ularning barchasiga to‘xtalib o‘tamiz.