O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent Moliya instituti Islomov A. Egamov E

3. D.Rikardoning iqtisodiy ta’limoti 
 
David Rikardo (1772-1823) 
klassik iqtisodiy maktabining atoqli
vakillaridan biri hisoblanadi. U Londonda badavlat birja makleri 
yahudiy Avraam Rikardo oilasida tug’ilgan. Oila-dagi o’n etti 
farzandning uchinchisi bo’lgan David yoshligida mun-tazam ta’lim 
olgan emas va u hech qachon kollej va universitetlar-da ham o’qimagan. 
Lekin u otasi yordamida tijorat sirlarini yaxshi o’rgangan va 16 
yoshidayoq kontora va birjada otasiga yordamchi bo’lib ishlagan. 
D.Rikardo 21 yoshida otasi bilan aloqani uzishga majbur bo’ldi. 
Chunki otasi uning xristian dinidagi qiz bilan bo’ladigan nikohiga qarshi 
edi. Oradan 5-6 yil o’tgach, D.Rikardo birjada o’ynab yirik boylik 
orttirdi. (bu davrga kelib uning oilasida uchinchi farzand tug’iladi, 
keyinchalik bu oila yana beshta farzand ko’radi). D.Rikardo 1810 yilga 
kelib London moliya dunyosidagi yirik shaxslarning biriga aylanadi. 
1799 yili Bat kurortida D.Rikardo A.Smitning “Odamlar boyligi 
...” asarini o’qib chiqqach, unda birinchi bor siyosiy iqti-sodga bo’lgan 
jiddiy qiziqish paydo bo’ladi. Shundan keyin u siyosiy iqtisod bilan 
shug’ullana boshladi va hammani qiziqtirgan savollarga javob berishga 
harakat qildi. 
Ko’pchilik 
tadqiqotchilarning 
guvohlik berishicha, D.Rikardo 
73

---

o’sha davrdagi iqtisodchi-olimlarning ko’pchiligi bilan ijodiy 
hamkorlikda bo’lgan. Ayniqsa, Jeyms Mill (Jon Styuart Mill-ning otasi) 
bilan D.Rikardo qalin do’st bo’lgan va unga qattiq ishongan. U 
D.Rikardoning dastlabki nashrlariga yordam bergan. P.Samuelsonning 
yozishicha “... Katta Mill deyarli tahlika ostida D.Rikardoni “Siyosiy 
iqtisod tamoyillari va soliq solish”ni (1817) yozishga majbur etdi va u 
Rikardoga shuxrat keltirdi”. Lekin D.Rikardoga A.Smitning ta’limotini 
va o’z zamondoshlari T.Maltus, J.B.Sey va boshqa “klassik maktab” 
iqtisodchilarining iqtisodiy qarashlarini “tushunishga” yordam bergan, 
har holda, J.Mill emas, balki uning iste’dodi va amaliy tajribasi 
hisoblanadi. Bunda uning asarlari, ayniqsa,