O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tоshkеnt dаvlаt iqtisоdiyot universitеti

Masala 2. 
Ushbu ifodani hisoblash algoritmining blok-chizmasini tuzing. 
50 
S =
a
i
- b
2 
i=1 
Ushbu misolda (6.5-rasm) siklning parametri arifmetik progressiya qonuniga 
asosan 1-qadam tashlab o‗zgarib boradi, uning boshlang‗ich va yakuniy qiymati 1 va 
50 tashkil qiladi. 3-blokda siklni tashkil qilish amalga oshadi, masalan i birlamchi 
qiymanga ega bo‗ladi. 4-blokda esa hisoblashning takrorlanuvchi qismi beriladi. 5-
chi blokda esa sikl parametri qabul qilingan qonun bo‗yicha o‗zgaradi. Bu blok 
siklning hisobchisi bo‗ladi. 6-chi blokda parametrning hozirgi holatdagi qiymati 
uning yakuniy bo‗lishi mumkin bo‗lgan qiymati bilan solishtirish asosida siklning 
tugaganligi tekshiriladi. Agar ushbu holat saqlanib qolsa, u holda A vektorning 
barcha elementlari qiymati jamlanmaganligini bildiradi. Shuning uchun ham 
boshqarish jarayoni siklni takrorlanishiga berilib, unda S–da yig‗ilgan vektor 
elementlari qiymati jamlamasiga vektorning navbatdagi elementi qiymati qo‗shiladi. 
Agar i 50 bajarilmasa, u holda sikldan chiqishga olib keladi. Bu A vektorning 
barcha 50-ta elementlari qiymati S-ga jamlanganligini ko‗rsatadi. 
Takrorlanuvchi jarayonlarni tashkil etishda masalani yechish algoritmini to‗g‗ri 
tuzilganligi katta ahamiyat kasb etadi. Algoritmda keltirilgan blok-chizmani to‗g‗ri 
bajarilishini tekshirish uchun undagi har bir blokning to‗g‗ri bajarilishini tekshirib 
chiqish kerakdir va ularning majmuasi bitta butun chizmani tashkil etadi. Bunday 

---

56 
tahlillar natijasi masalani yechishning mantiqi bilan solishtiriladi. Agar mantiq 
jihatdan o‗zaro qarama-qarshiliklar bo‗lmasa, bunday blok-chizma asosida 
masalaning dasturini tuzish mumkin bo‗ladi. Algoritmning mantiqiy jihatdan to‗g‗ri 
ishlashini birorta misol asosida tekshirib ko‗rish mumkin, ya`ni oltita 8,7,3,2,5,1 
sonlarni summasini topish bilan tekshiramiz. Algoritm tahlillari barcha natijalarini 
5.1-jadval ko‗rinishida keltiramiz. 
5.1-jadval