O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot univеrsitеti r. D. Alladustov, A. J. Xo„jamurodov

4. Komission to„lovlar va «svop» operatsiyalari 
Komission foizlar, qoidaga ko‗ra, juda kichik bo‗ladi. Biroq ko‗pincha 
komission foizlarni shartnomaning ustiga yozib qo‗yilgan narxi bilan taqqoslash 
noto‗g‗ri 
bo‗lardi, 
chunki 
haqiqatda 
ularni 
odatda 
kamroq 
bo‗ladigan 
sug‗urtalanadigan risk hajmi bilan taqqoslash lozim. Komission foizlar 
yo‗qotishlardan sug‗urtalash (xedjlash) samaradorligiga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadi. 
Brokerlar odatda komission foizlarni, ya‘ni xarid va sotuv uchun komission 
foizlarni shartnomaga aylanma uchun AQSH dollari shartlarida belgilaydi. Narxlar 

---

210 
yirik bitimlar tuzadigan asosiy mijozlar uchun 8 AQSH dollaridan narxi qimmatroq 
brokerlar orqali ishlaydigan kichikroq mijozlar uchun 100 dollargacha bo‗lishi 
mumkin. 
«Tryumlar» bahosi birja tomonidan ham tartibga solinadi, biroq bunda u 
odatda brokerning komission foizlariga kiritiladi. 
«Svop» valyuta operatsiyalari bu – belgilangan muddat o‗tgach sotib olish 
majburiyati bilan xorijiy valyutani «spot» shartlarida milliy valyutaga sotib olishdir. 
Operatsiyalar markaziy va tijorat banklari tomonidan xalqaro hisob-kitoblar uchun 
zarur bo‗lgan valyutani xarid qilish, valyuta zaxiralarini diversifikatsiyalash joriy 
schetlarida belgilangan qoldiqlarni qo‗llab-quvvatlash maqsadida amalga oshiriladi. 
«Svop» foizli operatsiyalarida bitim tomonlaridan birining qat‘iy belgilangan 
stavka bo‗yicha to‗lovlar olish evaziga boshqa tomonga o‗sishi yoki pasayishi 
mumkin bo‗lgan LIBOR stavkasi bo‗yicha foizlar to‗lash majburiyati ko‗zda tutiladi. 
Ssuda kapitallari bozorida konyunkturani aniqroq bashorat qilgan bitim qatnashchisi 
yutib chiqadi. 
Ko‗p hollarda «svop» operatsiyalari oltin bilan o‗tkaziladi. Bu holatda 
qimmatbaho metall belgilangan muddatda uni qayta sotib olish shartlarida, biroq 
o‗rtacha foiz stavkasini qamrab olgan holda «spot» shartlarida sotiladi. «Svop» 
operatsiyalarini markaziy bank o‗tkazadi, bu unga oltin zaxiralarini amalda 
kamaytirmasdan turib, to‗lov balansi taqchilligini moliyalashtirish uchun kredit 
olishga imkon beradi.