O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
To’xtanglar, yorim manzilin eslab, biroz yig’laylik. Duxul va Xovmala vodiysi aro. Yorim izlarin olib ketmabdi, Janubu shimoldan esgan ul sabo. Johiliya davridagi arab she’riy uslubining o‘ziga xos jihati lo‘ndalik va kinoyadir. Arab shoirlari tinglovchilar o‘z xayolotlari yordamida qo‘shishlari mumkin bo‘lgan barcha jihatlarni tashlab ketganlar. Bu ularning asarlariga lo‘ndalik va harakatchanlik bag‘ishlagan, tinglovchiga esa obrazni oson va tez idrok etish imkonini bergan. Xususan, islomgacha bo‘lgan shoirlar ko‘pincha tashbihdan foydalanganlar. Dastlab, aftidan, ibtidoiy man etish zaminida yuzaga kelgan bu usulning ifodaliligiga sifat narsaning o‘ziga xos jihatini belgilab, ayni vaqtda narsaning o‘zi uchun ifoda bo‘lib xizmat qilishi orqali erishilgan. Umuman olganda, hayot ifodasining jamlanganligi – islomgacha bo‘lgan she’riyatning asosiy xususiyatlaridan biri. Johiliyat davri shoirlari bir necha o‘n baytda butun boshli poetik manzarani ifodalay olganlar, ushbu manzaralarning tezkor ketma-ketligida badaviylar hayotining turli tomonlari o‘z aksini topgan. Islomgacha bo‘lgan davrdayoq ikki yo‘nalish yuzaga kelgan bo‘lib, ular keyinchalik arab she’riyatida ko‘p asrlar mobaynida saqlanib qolgan. Ulardan birini shartli ravishda badaviylik she’riyati deb, keyinroq ichki qabilaviy aloqalar susaygan va feodallashuv kuchaygan davrda yuzaga kelgan yo‘nalishni saroy she’riyati deb atash mumkin. Badaviy shoirlar asosan urug‘ zodagonlariga mansub bo‘lganlar. Ko‘pincha ular, al-Muxalhil yoki Imru-l-Qays kabi qabila boshliqlari bilan yaqin qarindosh bo‘lganlar va hokimiyat uchun kurashda ishtirok etganlar. Eng taniqli badaviy shoirlarga quyidagilar kirgan: Imru-l-Qays, Tarafa, Zuxayr, Amr ibn Kulsum, al- Xaris ibn Xilliza, Antara. |