O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi toshkent moliya instituti

II-bob. Boshqaruv tamoyillarining shakllanishi chuqur tarixiy ildiziga ega 2.1. Aleksander Makedonskiy boshqaruv tamoyillari

Aleksander Makedonskiy 20 yoshida qirol bo’lgan buyuk shaxs hisoblanadi.

U 12 yil istelochilik yurishlarini olib borib, 1000 milni bosib o’tadi va 70 ta urushda qatnashib hammasini g’alaba bilan yakunlaydi. U o’sha davrda Misrdan Hindistongacha bo’lgan hamma yerni zabt etadi. Bu taxminan Yevro-Osiyo materigining yarmiga to’g’ri keladi. Aleksander 32 yil hayot kechirgan bo’lsada, shu qisqa muddat davomida juda ko’p ishlarni amalga oshiradi. Yetakchilik qobilyatiga ega bo’lmagan shxs bunday muvofaqiyatlarga erisha olmaydi. U tarixda Buyuk Aleksander deya nom qoldiradi. Buyuk Aleksander o’z davrida qo’shinni quyidagi tamoyillar asosida boshqargan:

1. Aniq qo’yilgan maqsad. Aleksander shoxona hayot tarzini xush ko’rmas edi. U qiyinchiliklarni yengib o’tishga qiziqardi. U otasi Makedoniya qiroli Filipning muvofaqiyatli yurishlari haqida eshitganda, U unga qo’shimcha boylik va kuch qudrat meros bo’lib o’tishidan hursand bo’lmagan. Buning o’rniga u o’zi uchun dunyoni zabt etishi uchun ozroq davlat va o’lkalar qolganligi haqida qayg’urgan.

U o’zi qo’ygan maqsad sari hammani yo’naltirdi va dunyoni yarmini zabt etdi.

2. 
   O’z odamlariga nisbatan g’amxo’rlik. Aleksander Osiyoni zabt etishga yo’lga chiqqanda, u 30 mingdan 43 ming o’rtasidagi piyoda qo’shinga va 3 mingdan 4 ming o’rtasidagi otliq qo’shinga ega edi. U yurtini tark etayotib u bilan birga askarlar oilasi uchun juda kata mablag’ ajratadi va yurishlarni boshlaydi. Shu orqali u o’z askarlari hurmat etiborinini qozonadi.
   
3. 
   Ruhlantirish va mativatsiya. To’rt yuz mil boshib o’tgach, Qirol Doro qo’shinlariga qarshi 12 kun to’xtovsiz jangda, Aleksander va uning qo’shinlari chanqoqdan sillasi quriydi. Uzoq masofada joylashgan daryodan bazi jangchilar bir necha meshda suv olib keladilari. Shuinda ulardan biri dubulg’ada to’ldirib
   

Aleksanderga suv uzatganda dubulg’adagi suvni qaytarib berib boshqa askar qo’liga tutkazadi, hatto uni o’zi suvsizlikdan azob chekayotgan bo’lsada. Buni ko’rgan jangchilar yanada chidam bilan jangga otlanadilar.

2. 
   Yangilikka intilish. Aleksander ko’plab changlarda qatnashgan bo’lsa, u zabt etgan davlatlarning ilm-fan yutuqalaridan keng foydalangan va o’z armiyasini o’sha davrda zamonaviy qurol yaroqlar bilan qurollantirgan va bundan tashqari yangiliklar yaratish uchun juda kata mablag’ ajratgan.
   
3. 
   Pog’onama-pog’onalik. Aleksander ulkan armiyaga ega bo’lgan va o’z armiyasida pog’onama-pog’ona boshqarish usulini Korey etgan. Shu tariqa armiyasida yuqori tartib inizomga erishgan.
   
4. 
   Tashabbuskorlik. Aleksanderning armiyasi fors qiroli Doroning qo’shini bilan to’qnash kelganda, olov va turli hil shovqinlar bilan Aleksander qo’shinini qo’rqitishga urinadi. Shunda uning generallaridan bir ularga kech tushganda hujum qilishini taklif etadi. Ammo u bu taklifni rad etib, birinchilardan bo’lib o’z tashabbusuni ko’rsatadi va o’z tashabbusini ko’rsatadi.
   
5. 
   Mehnatga yarasha taqdirlash. Bir kuni Aleksander boyliklarini malum bir qismini olib ketayotgan ulovga ko’zi tushadi. Shunda ulovdagi askar ulovdagi hazinani ulovga emas balki o’z telkasiga ortib ketayotgan edi. Shunda u askardan
   

nega bunday qilayotganini so’raydi. Askar holdan toyganini va boshqa yuraolmasligini aytadi. Aleksander esa unga yo’ldan to’xtamaslikni va manzilga kelganda o’zi olib kelgan hazinani o’ziga olishligini aytadi.

Aleksander Makedonskiy shu tariqa yuqirorida sanab o’tilgan tamiyillar bo’yicha o’z armiyasini boshqargan.