O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi u u r r g

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
U
U
R
R
G
G
A
A
N
N
C
C
H
H
 
 
D
D
A
A
V
V
L
L
A
A
T
T
 
 
U
U
N
N
I
I
V
V
E
E
R
R
S
S
I
I
T
T
E
E
T
T
I
I
 
 
 
 
 
 
 
C H I Z M ACHILIK 
 
FANINING O‘QUV DASTURI 
(sirtqi) 
 
Bilim sohasi: 
100000 
– Ta`lim
Ta’lim sohasi: 
110000 
– Ta`lim
Ta’lim yo‘nalishi: 
60111200 
– Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Urganch - 2022 yil 
 

---

2 

---

3 
Fan/modul kodi 
CHIZB1173 
O‘quv yili 
2021-2022 
2022-2023 
Semestr 
1-2-3 
ECTS – Kreditlar 
17 
1-semestr 4 
2-semectr 7 
3-semestr 6 
Fan/modul turi 
Majburiy
 
Ta’lim tili 
O‘zbek 
Haftadagi dars soatlari 
1-semestr 3 
2-semectr 5 
3-semestr 5 
1. 
Fanning nomi 
Auditoriya 
mashg‘ulotlari (soat) 
Mustaqil ta’lim 
(soat) 
Jami yuklama
(soat) 
Chizmachilik
52 
1-semestr 12
 
2-semectr 20 
3-semestr 20 
458 
1-semestr 108 
2-semectr 190 
3-semestr 160 
510 
1-semestr 120 
2-semectr 210 
3-semestr 180 
2.
I. Fanning mazmuni 
Fanni o’qitishdan maqsad
– Chizmachilik fani har qanday geometrik 
jismlarning, ob`ektlarning chizmasini hamda grafik modelini tuzish va o‘qishdan 
iboratdir. 
Talabalarga kelajakda o‘zlarining texnik fikrlarini chizma orqali namoyon 
qilish, tasvirlangan har qanday buyum, yoki ob`ektlarning chizmasi bo‘yicha 
ishlash printsipi va konstruktiv tuzilishini tushunib olish va tasavvur qila olish 
uchun bilim, ko‘nikma va malaka berishdan iborat. 
Chizmachilik quyidagi maqsadlarni ko‘zda tutadi: 
1)
Turli detal, mashina va shunga o‘xshashlarni to‘g’ri burchakli va 
aksonometrik proyektsiyalarda tasvirlash usullarini (chizmalar chizishni o‘rgatish); 
2)
Chizmalarda 
tasvirlangan 
narsalar, 
uzel, 
detal 
va 
shunga 
o‘xshashlarning fazoviy shakllarni fikran tasavvur qilish (chizmalarni o‘qish) 
mahoratini shakllantirish. 
Chizmachilik fanida buyum va inshootlarni grafik tasvirlash metodlarini 
o‘rganishga oid bo‘lgan asosiy qoidalar, tegishli standartlar hisobga olingan holda 
bayon etiladi. 
Fanning vazifasi
- standartlashtirish tizimi, mashinasozlik matеriallari, 
matеriallarga ishlov bеrish usullari, tеxnik o‘lchashlar va ularning turlari, 
loyihalashda chizma ishlarini avtomatlashtirish to‘g’risida bilimga hamda 
amaliyotda tadbiq etish ko`nikmasini hosil qilishdaniborat. 
II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari) 
II.I. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi: 
1-mavzu. Geometrik chizmachilik.
CHizmachilik asboblari, buyumlar va 
moslamalar. Standart haqida ma`lumotlar. Konstruktorlik hujjatining yagona tizimi 
(KXYAT) haqida ma`lumot.
 
CHizmachilik fani, uning maqsad va vazifalari. 
CHizmaning inson amaliy faoliyatidagi ahamiyati. CHizmaning O‘rta Osiyo va 
jahonning boshqa xududlarida rivojlanishi. CHizmachilik asboblari va jihozlari. 
Standart haqida ma’lumotlar. CHizma qog‘ozlari va bichimlari. Kattalashtirish va 
kichiklashtirish masshtablaridan foydalanish. 
2-mavzu. Tutashmalar. 
Tutashmalar. Tutashma elementlari. Tutashma 
elementlari va uning amaliy tadbig‘i. 
3-mavzu. Ikkinchi tartibli egri chiziqlar. Transsendent egri chiziqlar. 
Oddiy geometrik yasashlar (kesmani, aylanalarni burchakni teng bo‘laklarga 

---

4 
bo‘lish). Sirqul egri chiziqlari, leqalo egri chiziqlari.

 4-mavzu. «Proeksion chizmachilik» bo‘limining nazariy mashg‘ulotlari 
mazmuni. Ortogonal proeksiyalashda 6 ta asosiy ko‘rinish. 
Narsaning o‘zaro 
perpendikulyar ikkita va uchta tekislikka proeksiyalash. Asosiy, qo‘shimcha va 
mahalliy ko‘rinishlar. 
Qirqimlar
haqida umumiy tushuncha. 
Oddiy qirqimlar. 
Murakkab qirqimlar. 
5-mavzu. Aksonometriya haqida umumiy tushuncha.
Aksonometrik 
proeksiyalar va ularning turlari (to‘g‘ri burchakli izometriya, dimetriya va 
trimetriya).