O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch Davlat universiteti “Psixologiya” kafedrasi

SHarq mutafakkirlarining psiхоlоgik qarashlari: Al Kindi, Abu Bakr, ArRоziy, Farоbiy

Abu Ali Ibn Sinо, Ibn Rushd, G’azzоliy, Umar Hayyom, Ulug’bеk, Bеruniy, Ahmad YAssaviy, Navоiy Abu nasr Forobiyning psixologik karashlari

Abu nasr Forobiy YAkin va Urta SHarkda ilgor ijtimoiy-falsafiy okimning asoschilaridan biri bulib, «SHark Aristoteli» degan unvonga sazovor bulgan mashxur mutafakkir. Forobiy (873-950) dunyokarashining asosi, ya’ni dunyoning tuzilishi xakidagi tushunchasini «panteistik» degan fikr tashkil etadi. Mavjudot «emonaqiya» yordamida yagona boshlangichdan pogonama-pogona vujudga kelgan, yakkalikdan kuplikka, rang baranglikka borgan. Uning dunyokarashidagi asosiy maksadlardan biri ilmiy-falsafiy usulning mustakilligini nazariy jixatdan asoslab berishga, uning inson tafakkuriga, akliy bilimiga asoslanganligini isbotlashga intilishdir.

Forobiy bilishning ikki shakli, boskichini - xissiy va xayoliy, akliy bilishni bir-biridan farklaydi. U sezgi roliga tuxtalib, besh turga buladi:

Forobiy sezgini bilishning m

anbai deb xisoblagan, uning karashlari Aristotelning «sezmagan odam xech narsani bilmaydi xam, tushunmaydi xam» degan karashlariga uxshab ketadi.

Forobiy inson (rux) jonining bir tandan boshkasiga utib, kuchib yurishi mumkinligini inkor etadi va uni balki tan kabi individual «substaqiyasining birligi» sifatida tushunadi. Uning fikri izchil emas edi. Bunday ikkilanish Aristotelga xam xos bulgan.

Forobiyning ruxiy jarayonlar, ularning bilish va mantik tizimi xakidagi ta’limoti urta asrlar falsafasining katta yutugi edi.