O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

5.Tarmoqli va hududiy boshqaruv birligi tamoyili 
Mehmonxonalarni boshqarishda mas‘uliyatning yuqoridagi unsurlari yoki 
tarkibiy qismlari respublika, mintaqaviy, tarmoqlar darajasida qonun hujjatlari va 
me‘yortiv-huquqiy hujjatlar bilan mustahkamlab qo‗yilishi lozim. Shu bilan birga, 
mehmonxonalarni boshqarishda ijtimoiy mas‘uliyatning zarurligi quyidagilar bilan 
belgilanadi:
-boshqaruv xodimini o‗z mansab vazifalarini lozim darajada bajarish;
-boshqaruv jabhasida zarur natijaga erishishni rag‗batlantirish;
-boshqaruvchilarning mansabdorlik hulq-atvori ustidan nazorat olib borish; 
-davlat boshqaruvi saviyasini oshirish va uning samaradorligini kuchaytirish;
-boshqaruv faoliyatini boshqaruv vazifalariga muvofiq tartibga solish; 
-xodim mazkur lavozim vazifalarini bajarishga yaroqli yoki yaroqsizligiga baho 
berish; 
-boshqaruvchi 
manfaatlarining 
davlat 
va 
jamiyat 
manfaatlari 
bilan 
mushtarakligini ta‘minlash;
-lavozim professiogrammalarini yaratish. 
Tartib va adolat bu mehmonxonani boshqarishning har bir qadamda o‗zini 
eslatib turuvchi tamoyil bo‗lib, aynan shu tamoyilga ko‗ra mehmonxonaning 
rahbariga tavsifnoma beriladi. Mehmonxona rahbari qanchalik bilimli va tajribali, 
uning kasb mahorati va madaniyati qanchalik yuqori bo‗lsa hamda u jamoa 
to‗g‗risida qanchalik ko‗p qayg‗ursa, tartib va adolat ko‗rsatkichlari shunchalik 
yuqori bo‗ladi.
Demak, mehmonxonada boshqaruvning tartib va adolat tamoyili kadrlar tez-tez 
almashishini oldini olib, mehmonxona obro‗sining o‗sishi va bunga mehmonxona 
jamosini qiziqtirishga xizmat qiladi. 
Xodimlarni moddiy va ma‘naviy rag‗batlantirish tamoyili mehnat unumdorligini 
oshirishda muhim turtki hisoblanadi va mehmonxonalarda boshqaruv tizimining 
samaradorligini aks ettiradi. Xodimlarning sadoqati va qo‗llab-quvvatlashiga erishish 

---


25 
maqsadida ular o‗z xizmatlari uchun, ishchilar esa bajarilgan ishning sifati va 
miqdori uchun adolatli tarzda haq olishlari zarur.
Bundan tashqari, mehmonxonalarda ma‘naviy rag‗batlantirish moddiy 
rag‗batlantirishdan kam ahamiyatga ega emas. Rahbarning iqtidori, xodimlarning 
tashabbus va yutuqlarini o‗z vaqtida ilg‗ab olib, munosib baholash hamda ularni ham 
moddiy ham ma‘naviy rag‗batlantirish tizimini mohirona qo‗llashida ko‗zga 
tashlanadi. 
Tejamkorlik va samaradorlik tamoyili mehmonxona boshqaruvining barcha 
bo‗g‗inlarida amalga oshirilishi lozim bo‗lgan tamoyil bo‗lib, uning mohiyati moddiy 
va mehnat resurslaridan tejamkorlik bilan foydalanish, eng kam xarajatlar bilan eng 
ko‗p natijalarga erishish hamda ishlab chiqarish zahiralaridan to‗liq foydalanishda 
ifodalanadi.
Tashabbuskorlik va korporativ ruhiyat boshqaruvning muhim tamoyili bo‗lishi 
bilan birga, mehmonxonaning bozor tizimida muvaffaqiyatli faoliyat yuritishiga 
turtki bo‗ladi. Umuman olganda, boshqaruv tashabbuskorliksiz, istiqbolni 
ko‗rmasdan va ijodiy yondashuvsiz muvaffaqiyatlarga erishishi amri mahol bo‗lib, 
bunda boshqaruvning ijodiy negizi tashabbuskorlikni korporativlik bilan bog‗lagan 
holda boyitadi. 
Vakolat va majburiyat tamoyili mehmonxonada boshqaruvning ratsional, aniq 
va yo‗lga qo‗yilgan tashkiliy tizimini yaratish, lavozimlarga oid yo‗riqnoma hamda 
rahbar va mutaxassislarning huquq va burchlari to‗g‗risidagi hujjatlarni ishlab 
chiqish, bajarilgan ish uchun moddiy javobgarlikni belgilash, buyruq va 
ko‗rsatmalarni o‗z vaqtida tayyorlashni anglatadi.