O’zbekiston respublikasi o’liy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

TAYYOR MAXSULOT SIFATIGA QO’YILADIGAN SANPIN TALABLARI

Аlkogolsiz ichimliklar, jumladan sharbat saqlovchi vа minerallashgan	Тоksik elementlar:
	Qo’rg’oshin	0,3
	Мishyak	0,1
	Каdmiy	0,03
	Мis	0,005
	Simob	1,0
	Rux	5,0
	Раdionuklidlar**:
	Seziy-137	70	Bk/l
	Stronsiy-90	100	Bk/l
	Мikotoksinlar:
	Patulin	0,05	Sharbat saqlovchi: оlmali, tomatli, оblepixali
	Коfein	15,0	ichimliklar, kofein saqlovchi
		40,0	Махsus ichimliklar, kofein saqlovchi
	Umumiy minerallashgan	2,0	g/l

IQTISODIY QISM
Loyihaning iqtisodiy qismi yakunlovchi hisoblanib, loyihalashtirilgan ishlab chiqarishning sarf harajatlari, ya'ni mahsulot tannarxining va ishlab chiqarishning samaradorligini belgilovchi asosiy texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlar hisobidan iboratdir.
Iqtisodiy qismi qo'yidagilardan iborat:
1. Ishlab chiqarish dasturi - loyiha bo'yicha ishlab chiqarilgan mahsulotning yillik hajmi (natural ifodada va qiymati bo'yicha, 18-jadval).
2. Mahsulot ishlab chiqarish tannarxidagi to'g'ri moddiy sarflarni ochish - xom ashyo va asosiy materiallar, quvvatlar va yoqilg'ilar sarflari (qayta ishlanadigan chiqindi ayrilgan holda). Bu sarflar texnologik reglament bo'yicha korxona ma'lumotlarga asoslangandir (19-jadval).
3. Mahsulot tannarxining kaTkulyatsiyasi - 1 o'lcham va yillik mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi, foyda, rentabellik ko'rsatkichlari, mahsulotning ulgurji (QQS-siz) va erkin sotish (kelishilgan bahosi).
4. Ishlab chiqarishning asosiy texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari - mahsulotning yillik hajmi (natural ifodada va qiymat bo'yicha) 1 o'lcham va yillik mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi, foyda, rentabellik ko'rsatkichlari, oyligi, moddiy sarflarning tannarxidagi ulushi.
1. Ishlab chiqarish dasturi - mahsulotning ishlab chiqarish hajmi (natural va qiymat ifodasi)
18 -jadval

№	Mahsulot nomi	O`lcham	Bir o'lcham mahsulotning bahosi, so'm	Yillik ishlab chiqarish
				Natural ifodasi	Qiymat ifodasi, mln so'm
1	Chanqovbosti ichimlik	tonna	2967120	800	2373696

6000 kg* 150 = 800000 kg=800 t

Mahsulot ishlab chiqarish tannarxining kalkulyatsiyasi
Chanqovbosti ichimlik
Yillik mahsulot hajmi – 800 t (mahsulotning o`lchami)
19-jadval

№	Sarf moddalari	Sarf hisobi
		1 o'lcham mahsulot uchun, so'm	Yillik hajm uchun, ming so'm
1.	Materiallarga sarflangan to`g`ri harajatlar	1720000	1376000
2.	Mehnatga doir to`g`ri harajatlar, shu jumladan	135000	108000
a	Asosiy ishchilarni ish haqi	108000	86400
b	Ijtimoiy sug'urta ajratmasi	27000	21600
3.	Qo`shimcha (yondosh) moddiy sarflar	54000	43200
4.	Mehnatga doir yondosh sarflar	48000	38400
5.	Asosiy fondlar amortizatsiyasi	60500	48400
6.	Boshqa sarflar	43000	34400
7.	Ishlab chiqarish tannarxi (1+2+3+4+5 +6)	2060500	1648400
8.	Me'yoriy foyda	412100	329680
9.	Mahsulot rentabelligi	20	20
10.	Korxonaning ulgurji bahosi	2472600	1978080
11.	Kelishilgan (erkin sotish) bahosi (QQS bilan)	2967120	2373696

Asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlar hisobi

Chanqovbosti ichimlik

20-jadval

№	Ko'rsatkichlar	O`lcham	Loyiha bo'yicha
1.	Yillik mahsulot ishlab chiqarish hajmi:
	A) natural ifodada	t	800
	B) tovar mahsulotning qiymati	m. so'm	2373696
2.	1 (bir) o'lcham mahsulotning tannarxi (ishlab chiqarish sarflari)	so'm	1373666,7
3.	Yillik mahsulot tannarxi	m. so`m	1648000
4.	Mahsulotning ulgurji sotish bahosi	m. so`m	1978080
5.	Yillik foyda	m. so'm	329680
6.	Mahsulot rentabelligi	%	20
7.	1 ishlovchining o'rtacha oylik ish haqi	m. so'm	1450
8.	1 ishchining o'rtacha oylik ish haqi	m. so'm	1250
9.	Moddiy sarflarning ishlab chiqarish tannarxidagi ulushi	%	84

TEXNOLOGIK JARAYONLARNI AVTOMATLASHTIRISH
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish va boshqarish texnika taraqqiyotining asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, u ishlab chiqarish samaradorligini muttasil oshirish, mahsulot sifatini yuqori darajaga ko‘tarish, xarajatlarni kamaytirish, mehnat sharoitlarini yaxshilash, ishlab chiqarishda xafsizlik ta’minlash va atrof-muhitini muhofaza qilish uchun xizmat qiladigan asosiy omil hisoblanadi.
Avtomatlashtirish tizimini loyihalashni bajarishda, loyihaning texnologik qismini tuzuvchi tashkilot va yoki buyurtmachi bergan topshiriq asos bo‘lib xizmat qiladi.
Boshqaruv tizimi asosan quyidagi elementlardan iborat bo‘ladi, qurilma, o‘lchovchi qurilma, rostlagich va ijrochi qurilma. Boshqarish tizimining asosiy vazifasi, maxsulot tan narxini kamaytirish, sifatini va chiqish miqdorini ko‘paytirish. Buning uchun texnologik jarayon ko‘rsatkichlarini ( T, P, F, L, Q va x.k. ) kerakli qiymatda (texnologik reglament asosida) boshqarishdir.
ABT asosan qurilma, o‘lchovchi priborlar, rostlagich va ijrochi qurilmalarni kabi unsirlarni tartib bilan yeg‘indisidan tashkil topadi. Boshqarishning asosiy vazifasi tizimga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan g‘alayonlar ta’sirini tezlik bilan yo‘qqa chiqarishdir. ABT yig‘ish bilan masala xal bo‘lmaydi, uni taxlil etish ya’niy tizim dagi rostlagichning o‘zgaruvchi koeffitsienlarinishunday qiymalarini tanlash kerakki jaroyon ortimal rejimda ishlasin. Jarayon optimal rejimini–rostlagichni ko‘rsatkichlarini optimal qiymatini topish (sozlash) asosan kompyutor yordamida bajariladi. Tizimni kompyuterda akslantirish uchun matematik modelini tuzish kerak. Buning uchun tizimda qatnashadigan elementlarning modelini yoki uzatish funksiyalarini tuzish kerak.

4-rasm. Bug’latish qurilmasining avtomatlashtirilgan funksional sxemasi

Avtomatlashtirish vositalarining buyurtma spetsifikatsiyasi.

№	O’lchana-yotgan kattalik	O’lchanayot-gan kattalik xarakteristi-kasi	O’rnatil-gan joyi	O’lchov asbobi nomi va xarakteristikasi	Tipi	Soni	Izoh
1-1 NS	Elektr yuritmali motor	Agressiv emas	Joyida	magnit yurutuvchi 207*220*96 mm γ=50 Hz kuchlanish 380v tok kuchi 10A P=2kvt	SIRIUS_1LG4253-4AA60-Z_D22_SIEMENS'>SIRIUS 1LG4253-4AA60-Z D22 SIEMENS	1
1-2 HS	Elektr yuritmali motorni yoqib o’chirish	Agressiv emas	shitda	yoqib-o’chirgich 70*80*160 mm	SIRIUS 3RV20 11-0AA10 SIEMENS	1
HL1	Elektr yuritmali motor	Agressiv emas	shitda	Ogohlantiruvchi lampa 220V quvvati 20Vt tok kuchi 4-20 mA	GLD5 SIEMENS	1
2-1 TT	Tempera-tura	Suyuq qovushqoq	Joyida	Qarshilik termometri o’lchash chegarasi . -50 /100C	NPT-2.13.1.2 OVEN	1
3-1 TT	Tempera-tura	Suyuq qovushqoq	Joyida	Qarshilik termometri o’lchash chegarasi . -50 /100C	NPT-2.13.1.2 OVEN	1
3-2	Temperatura	Agressiv emas		Universal dasturlangan kontrolleri ishchi xotira 32 kB. 256-64 kirish- chiqish kanallari Chiqish signali 24V	Simatik S7 300	1
3-3	Temperatura	Agressiv emas		Maxsus sanoat kompyuteri. Protsessor 1.86 GHz OZU 542 MB El.manba 110/230 v	Simatik Panel 12 keys	1
3-4	Temperatura	Agressiv emas	Joyida	Elektron ijrochi qurilma	TRM-212 OVEN	1