Ozbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta`lim vazirligi

Loyihalash jarayoniga blokli-ierarxik yondoshuv.
Loyihalanayotgan tizim ierarxik 
darajalarga bo„linadi. Yuqori darajada loyihalanayotgan tizimning faqat umumiy xislat va 
xususiyatlarini aks ettiruvchi kam detallashtirilgan tushunchalardan foydalaniladi. Keyingi 
bosqichlarda ko„rish batafsilligi darajasi ortib boradi; bunda tizim bir butunicha emas, balki alohida 
bloklarga bo„linib ko„riladi. Bu har bir darajada inson anglab va tushunib oladigan va mavjud 
loyihalash vositalari yordamida yechiladigan darajadagi murakkab masalalarni shakllantirish va 
yechish imkonini beradi. Bloklarga bo„lish shunday bo„lsinki, istalgan darajadagi blok 
hujjatnomasini bir odam ko„rsin va qabul qila olsin. 
Loyihalashga blokli-ierarxik yondoshuvda katta hajm murakkab masala ketma-ket 
yechiladigan kichik hajmli masalalar guruhlariga bo„linadi; bunda guruh ichidagi turli masalalar 
parallel yechilishi mumkin. Har bir darajada tizim va elementlar haqida o„zining tushunchasi bor. 
Yuqori 
i
-darajada element deyilgan narsa, keyingi (
i
-1)-darajada tizim hisoblanadi. Ko„pincha eng 
quyi daraja elementlari bazaviy elementlar yoki komponentlar deb ataladi. Loyihalashda ishtirok 
etayotgan muhandislarning ko„pchiligi qandaydir darajadagi tizimlar va elementlar bilan ishlaydi; 
ular loyihalayotgan ob‟yektlar doim ham murakkab tizimlar bo„lavermaydi, garchi ularning 
ko„pchiligi murakkab tizimlar tarkibiga kirsa ham. 

---

23 
Murakkab tizimlarni loyihalashda ba‟zan baravariga ikki ierarxik daraja, masalan 
i
va (
i
+1), 
ishtirok etgan bayonnomalar bilan ishlashga to„g„ri keladi. Bu holda 
tizim, nimtizim
va 
elementlar
atamalarini qo„llashadi, ularni (mos ravishda) 
i
-darajadagi tizim, tizimlar va (
i
+1)-darajadagi 
elementlar deb qarashadi. 
Shunday qilib, 
ierarxik darajalar
ob‟yekti xossalari aks ettirilishining mufassalligi darajasi 
bilan farqlanadigan ob‟yektlar bayoni darajasini ifodalaydi. Boshqachasiga ularni 
gorizontal 
darajalar
yoki 
abstraktsiyalash darajalari
deb atashadi. Qandaydir daraja bayonlarining majmui 
masalalarning qo„yilishi va ularning bayonlarini olish metodlari bilan bilan loyihalashning 
ierarxik 
darajasi
deb ataladi. 
Gorizontal darajalarda sxemalar, konstruktsiyalar va texnologiyalarni loyihalash bilan bog„liq 
bo„lgan masalalar guruhlari ularni yechish uchun foydalaniladigan modellar, metodlar, hujjatlash 
shakllari bilan birga 
loyihalash aspektlari
(loyihalash aspektlari ba‟zan 
loyihalashning vertikal 
darajalari
) deb ataladi.