O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi
Yüklə 2,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Rasm 4. Yer yuzidagi is gazining konsentratsiyasini o„sishi
Yillar 10 7. Zamonaviy sivilizatsiyani yuzaga kelishi natijasida katta shaharlar muammosi ham paydo bo‗ladi. Hozirgi paytda shaharlarda yer yuzi aholisini 47% yashasa, 1972 yili bu ko‗rsatkich 32%ni tashkil kilgan edi. Extimollarga qaraganda, yaqin o‗n yillik orasida shaharlarning maydoni ikki barobar o‗sishi kutilmoqda, ya‘ni 500 dan ortiq ulkan shaharlar paydo bo‗lish ehtimoli bor. Shu bilan birga, hozirning o‗zida 1,1 mlrd.dan ortiq aholi havoning ifloslanishi oqibatida yuzaga keladigan kasalliklardan jabrlanmoqda. Ifloslangan havodan har yili 3 mln. odam kasallanadi, bundan taxminan 700 mingtasi avtomobilning gazlaridan halok bo‗lsa, 5 mln.dan 12 mln.gachasi esa sifatsiz ichimlik suvidan foydalanish natijasida nobud bo‗lmoqda. Jinoyatlar sodir bo‗lish darajasi shaharlarda qishloqlarga nisbatan 8 barobarga oshgan bo‗lsa, bunga yana qashshoqlanish ham qo‗shiladi. Tez o‗sadigan, aholisi 750 ming kishidan ortiq bo‗lgan shaharlarning 2%gina sanoati rivojlangan davlatlarda, 40% o‗rtacha va 58% kambag‗al davlatlarga to‗g‗ri keladi. Bunday shaharlarning 60% Osiyoda, 25% Afrika, 15% Lotin Amerikasi davlatlariga to‗g‗ri keladi. Rasm 5. Yirik tabiiy ofatlar soni 8. Tabiiy va texnogen xarakterli halokatlarni jiddiy xavf solish xarakteri keyingi paytda o‗zining chastotasi, masshtabliligi va vayron qilish xususiyatiga Tabiiy ofatlar ссонисони 11 ega bo‗lishi keskin oshdi. Bu holatlar sanoatga, qishloq xo‗jaligiga, atrof- muxitgagina zarar keltirmay, balki ko‗pincha o‗zining aholi punktlariga va insonlarninng halokatiga sabab bo‗luvchi xususiyatiga ham egadirlar. (Rasm 4) Falokatlar tavakkali borgan sari global xarakterga ega bo‗lib, bir regiondagi falokatlar boshqa regiondagi xolatga ta‘sir qiladi. Bular esa oxir oqibatda butun dunyo iqtisodiyotiga katta xavf tug‗diradi. (Rasmlar 5, 6) Rasm 6. Dunyodagi yirik toshqinlar dinamikasi Rasm. 7. Maksimal quvvatli (4 va 5 kategoriyali) toshqinlar dinamikasi Toshqinlar soni Toshqinl ar soni |