O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi
Yüklə 2,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“professiogenez”
atamasi bilan atash mumkin. SHaxs faoliyatini tashkil qilish va tahlil qilishga nisbatan professiogenetik yondashuv shaxs mehnat faoliyatini o‗rganuvchi psixologiyaning qator sohalari va boshqa fan sohalari uchun metodologik, nazariy va metodik asos bo‗lib xizmat qiladi. Mutaxassis shaxsining shakllanishini o‗ziga xos xususiyatlari mehnat sub‘ektining kasbiy shakllanishiga nisbatan professiogenetik yondashuvning asosiy xususiyatlarini aniqlab beradi. Bu yondashuv mehnat sub‘ektining kasbiy faoliyati davomida ijtimoiy va psixologik rivojlanish qonuniyatlarini o‗rganish asosiga qurilgan. Bunda kasbiy taraqqiyot jarayonini faol boshqarish imkoniyatlari va shaxsning mehnat faoliyatiga yaroqliligi ko‗rib chiqiladi. U faqatgina shaxs taraqqiyoti xususiyatlarini va mutaxassis shakllanishini o‗rganishga qaratilgan bo‗lmay, balki mavjud faoliyat turlarini, faoliyatga moslashish jarayonini psixik boshqarish mexanizmlari va shaxsning mavjud imkoniyatlari hamda kasbiy talablar orasidagi muvofiqlikni psixologik tahlil qiladi, qolaversa, obro‗li kasb va faoliyat turlarining psixologik xususiyatlarini taxmin qiladi. Ommaviy va obro‗li kasbiy faoliyat turlarini psixologik tahlil qilishning samaradorligi faoliyatni rejalashtirishdagi texnik va texnologik qarorlar va shu bilan bir qatorda, shaxsga nisbatan kasbiy talablar xarakteri hamda faoliyatning psixologik nazariyalarini ahvoli haqidagi ma‘lumotlar yordamida aniqlanadi. Professiogenezning markaziy nuqtasida mehnat sub‘ektining kasbiy shakllanishi va uni bir necha aspektlarini keng ko‗lamda ko‗rib chiqish maqsadga muvofiqdir: 203 Birinchidan, shaxs taraqqiyoti sifatida – bu muayyan mehnat sub‘ektining faollik darajasiga bog‗liq va etakchi faoliyat xarakteriga asoslangan holda aniq bir yosh davrida namoyon bo‗ladi. Psixik taraqqiyot eng avvalo, mehnat motivlarining shakllanishi, kasbiy muhim sifatlarning faollashishi va aniq bir faoliyatning talablariga muvofiq ravishda shaxs qobiliyatlarining tarkib topishi bilan yakunlanadi. Ikkinchidan, sub‟ekt ijtimoiylashuvi sifatida – bu individ tomonidan ijtimoiy normalarning o‗zlashtirilishida, ijtimoiy tajribani shaxsiy kasbiy ustanovkalar tizimida qo‗llashda, qadriyatlar va faoliyat dasturida, ijtimoiy rollarni qabul qilish va ijtimoiy masalalarda namoyon bo‗ladi. Uchinchidan, sub‟ektning kasbiy o„z-o„zini anglashi, o„z-o„zini namoyon qilishi sifatida – bu hayot faoliyati davomida kasbiy shakllanishiga zamin tayyorlaydigan o‗z-o‗zini anglash, o‗z-o‗zini boshqarish, o‗z-o‗zini nazorat qilish, hayotiy tajriba va hayot tarzi orqali namoyon bo‗ladi. Hayot davomida taraqqiy etish va kasbiy shakllanish yosh davrlarida, shaxs hayot-faoliyati bosqichlarida aks etib, jamiyat talablari va shaxsning o‗zini-o‗zi namoyon qilishga intilishi orasidagi qarama-qarshiliklarga bog‗liq bo‗ladi. To‗rtinchidan, kasbiy shakllanish shaxs faolligi shaklida namoyon bo‗ladi va tavsiflanadi – bunda shaxs shakllanishining dinamik sharoitlari va uni shaxsiy harakatlarining faoliyat bilan muvofiqligi ko‗rib chiqiladi. YUqorida ko‗rsatilgan professiogenezning o‗ziga xos xususiyatlari mutaxassis shaxsining uzluksiz ravishda shakllanishi, mehnat sub‘ektining kasbiy kamolotga erishishga intilishi, bundan tashqari shaxsning ongli faoliyat sohibi, ijtimoiy qadriyatlar ijodkori, har tomonlama kamol topgan shaxs, oliy toifali mutaxassis sifatida shakllanish jarayonlarida aks etadi. Kasbiy shakllanish jarayonini professiogenetik yondashuv asosida o‗rganish borasida bir qator tadqiqotlar olib borilmoqda va bu muammoning turli jihatlari keng doirada ochib berilmoqda. Oxirgi 15 yil ichida mamlakatimizdagi ijtimoiy-siyosiy vaziyatlar shaxs xulq- atvori va kasbiy sohasida o‗z aksini topib kelmoqda. Etuklik davridagi shaxslarni Yüklə 2,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|