O’zbekistоn respublikasi оliy va O’rta maxsus ta`lim vazirligi

FIZIK KATTALIKLAR VA TUSHUNCHALAR
Bizga ma’lumki har bir narsa yoki piredmetlarni o‘lchami bo‘ladi. Shuningdek fizikda ham fizik kattaliklar bor bu fizik kattaliklar miqdorini bildiradi.
Fizikadakattaliklar ikki guruhga bo‘linadi

1. 
   Asosiy kattaliklar
   
2. 
   Qo‘shimcha kattaliklar
   

Asosiy kattaliklar guruhiga 7 kattalik kiradi

№	Nomi	belgilanishi	birligi
1	Uzunlik	L	m
2	massa	M	kg
3	vaqt	t	s
4	modda miqdori		moll
5	tok kuchi	I	Amper
6	temperatura	T	Kelvin
7	yorug‘lik kuchi	I	Kandela

Qo‘shimcha kattaliklar guruhiga ikkita kattalik kiradi

№	Nomi	belgilanishi	birligi
1	Yassi burchak	α	radian
2	Fazoviy burchak	Ω	steradian

Asosiy kattaliklarni bo‘lish ko‘paytrish, darajaga ko‘tarish orqali hosil qilingan hosilaviy kattaliklar hisoblanadi

nomi	birligi	belgilanishi
Kuch, og‘irlik	Nyuton	N (kg·m/s^2)
Kuch momenti	Nyuton metr	Nm
Paskal bosimi	Paskal	Pa (N/m^2)
Ish, energiya	joul	Dj (N·m)
quvvat	Vatt	W (Dj/s)
Tebranish chastotasi	gerts	Hz (1/s)
harorati	Kelvin	K
Issiqlik (issiqlik miqdori)	joul	Dj
moddaning miqdori	Mol	moll
Elektr zaryadlovchi	kulon	Kl (A·s)
Oqim	amper	A
Elektr maydon potensiali, elektr kuchlanish	volt	V (Dj/Kl)
Elektr maydonining kuchlanishi	volt /metr	V/m
elektr sig‘imi	Farad	F (Kl/V)
Elektr qarshiligi	om	Om (V/A)
elektr o‘tkazuvchanligi	Siyemens	Sm (A/V)
magnit induksiyasi	Tesla	Tl (N/A·m)
magnit oqimi	Veber	Vb (Tl·m^2)
induktivligi	Genri	Gn (Vb/A)
yoritish	Lyuks	lk (lm/m^2)

Fizikada barcha kattaliklar ikki hil bo‘ladi
Faqat son qiymatiga ega bo‘lgan kattaliklar sikalyar kattaliklar deyiladi
Yo‘nalishiga hamda son qiymatiga ega bo‘lgan kattalik vektor kattaliklar deyiladi
Birlikka old qo‘shimchalar

Nomi	Qiymati	Nomi	Qiymati
piko	10^-12	Terro	10^12
nano	10^-9	Gigo	10^9
mikro	10^-6	Mega	10^6
milli	10^-3	kilo	10^3
santi	10^-2	gekto	10^2
detsi	10^-1	deko	10^1

Yunon alifbosi Lotin alifbosi

alfa				a	a	A
beta				be	b	B
gamma				se	c	C
delta				de	d	D
epsilon				ye	e	E
dzeta				ef	f, f	F
eta				ge (je)	g	G
teta				xa (ash)	h	H
yota				i	i, i	I
kappa				yot (ji)	j	J
lyambda				ka	k	K
myu				el	l, l	L
nyu				em	m	M
ksi				en	n	N
omikron				o	o	O
pi				pe	p	P
ro				ku	q	Q
sigma				er	r	R
tau				es	s	S
ipsilon				te	t	T
fi				u	u	U
xi				ve	v, 	V
psi				dubl-ve	w	W
omega				iks	x	X
				igrek	y	Y
				zed	z	Z

Tebranish konturi.
1. Tebranish konturi induktivligi L=1,5 mGn bo’lgan g’altakdan va sig’imi C=450 pF bo’lgan kondensatordan tuzilgan bo’lsa, konturdagi elektromagnit tebranishning davrini toping.
2. Sig’imi C=2 mkF va induktivligi L=0,8 mGn bo’lgan konturdagi elektromagnit tebranishning xususiy tebranish davrini va chastotasini toping.
3. Tebranish konturi C=2,2 mkF sig’imli kondensator va g’altakdan tuzilgan. Agar konturdagi elektromagnit tebranishning xususiy chastotasi v=420 kGs bo’lsa, g’altakning induktivligini toping.
4. Tebranish konturiga ulangan C=30 pF sig’imli kondensator qisqichlaridagi effektiv kuchlanish υ_eff=100 V bo’lsa, konturdagi elektr va magnit maydonning maksimal energiya qiymatlarini toping.
5. Tebranish konturidagi tokning maksimal qiymati I_max=80 mA. Agar konturdagi kondensatorning elektr sig’imi C=500 pF, induktivligi L=2 mGn va aktiv qarshiligi R=0 bo’lsa, kondensator qisqichlaridagi maksimal kuchlanishni toping.
6. Tebranish konturi induktivligi L=20 mGn bo’lgan g’altakdan va sig’imi C=0,5 mkF bo’lgan kondensatordan tuzilgan. Agar kondensator qisqichlaridagi maksimal kuchlanish U_max=120 V bo’lsa, kondensator qoplamalaridagi maksimal zaryad va konturdagi maksimal tokni toping. Tebranishni so’nmaydigan deb hisoblang.
7. Tebranish konturidagi kondensatorning sig’imi C=2 mkF, uning qisqichlaridagi maksimal kuchlanish esa U_max=50 V bo’lgan. G’altakdagi magnit maydonning maksimal energiyasini va kondensator qisqichlaridagi kuchlanish U=30 V bo’lgan momentdagi magnit maydonning energiyasini toping.
8. Tebranish konturi induktivligi L=3 mGn bo’lgan g’altak va yassi kondensatordan tuzilgan. Yassi kondensator radiusi r = 1,2 sm bo’lgan va bir-biridan d=0,3 mm masofada joylashgan doira shaklidagi ikkita qoplamadan iborat. Agar konturdagi elektromagnit tebranishning chastotasi v= 400 kGs bo’lsa, kondensator qoplamalari orasiga to’ldirilgan moddaning nisbiy dielektrik singdiruvchanligini toping.
9. Tebranish konturi induktivligi L=0,3 mGn bo’lgan g’altak va ketma-ket ulangan C₁ = C₂ = 6 mkF sig’imli kondensatorlardan tuzilgan bo’lsa, kondunturdagi xususiy elektromagnit tebranish davrini toping. Agar konturdagi maksimal tok I_max=0,6 A bo’lsa, har bir kondensator qoplamalaridagi maksimal kuchlanish va maksimal zaryad nimaga teng bo’ladi?
10. C₁= 4 mkF sig’imli kondensator ulanganda konturdagi elektromagnit tebranishning chastotasi v₁=500 kGs bo’lgan. C₁ sig’imli kondensator o’rniga qanday C₂ sig’imliulanganda konturdagi elektromagnit tebranishning chastotasi v₂=2000 kGs bo’lib qoladi? Konturning qarshiligini hisobga olmang.