O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

3.2.2. Asinxron motorning mexanik xarakteristikalari 
Chulg‘amlari qisqa tutashtirilgan faza rotorli asinxron motorni ko‘rib 
chiqamiz. 
(3.4) da ko‘rganimizdek, motor momenti statorga keltirilgan rotor tokining 
I
2a
aktiv tashkil qiluvchisi hamda Ф oqimga proportsionaldir. Chulg‘amlarda hosil 
qilinadigan oqim iste’mol qilinayotgan kuchlanish qiymati va chastotasiga bog‘liq 
bo‘ladi: 
Ф = 

(3.10) 
Rotor toki I
2
quyidagiga teng: 
I
2
= 


(3.11) 
bunda Z
2 
– rotor chulg‘ami fazasining to‘liq qarshiligi 
Shuni e’tiborga olish kerakki, rotor chulg‘ami induktiv qarshiligi x
2 
o‘zgaruvchan kattalik bo‘lib, u rotor toki chastotasiga bog‘liq, demakki sirpanishga 
ham bog‘liq bo‘ladi. 
x
2
= 2 πf
2 
L
2 
= 2 πf
2 
SL
2 

---

65 
Rotor aylanmay turganda, sirpanish S=1 bo‘lganda rotor chulg‘ami 
induktivligi eng yuqori qiymatda bo‘ladi. Aylanish tezligi oshib borishi bilan 
(ya’ni sirpanish kamayib boradi) rotorning induktiv qarshiligi x
2 
kamayib borib, 
nominal tezlikka erishilganda bor yo‘g‘i S=1 holatdagi qarshilikning 1-3 %ini 
tashkil qiladi. 
x
2s=1
= x
2 nom.
deb belgilab, quyidagini hosil qilamiz : 
x
2
= x
2 nom. * 
s 
(3.12) 
u holda 
I
2
= 
(3.13) 
Rotor tokining aktiv tashkil qiluvchisi 
I
2a 
= I
2 * 
cosφ
2
= 
(3.14) 
bunda
cosφ
2 
=
(3.15) 
Transformatsiya koeffitsienti k
t
= 
ni hisobga olgan holda rotor zanjiri 
parametrlarini stator chulg‘amiga keltiramiz. Parametrlarni keltirish quvvatlar 
saqlanishi prinsipiga asosan amalga oshiriladi. 
E
2
1
 = E
2 * 
K
r
;I
2
1
 = ; r
2
1 
= r
2 * 
r
2 
(3.16) 
X
2
1
 = x
2 * 
r
2 
(3.16) dagilarni e’tiborga olgan holda : 
= 
va 
(3.17) 

---

66 
(3.17) formulada sur’at va maxrajini 
s
ga bo‘lib quyidagini hosil qilamiz:
= 
(3.18) 
(3.18) dagi sur’at va mahrajni 
s
ga bo‘lish matematik amali (3.18) 
tenglikning 
mohiyatini 
o‘zgartirmaydi. 
Xaqiqatda, 
(3.13) 
formulada 
ko‘rganimizdek sirpanishga faqatgina x
2
rotorning induktiv qarshiligi bog‘liq 
bo‘ladi, 
aktiv qarshilik esa o‘zgarmas bo‘lib qolaveradi. (3.18) formulani qo‘llash (3.4) - 
rasmda ko‘rsatilganidek asinxron motor almashtirish sxemalarini tuzish uchun 
foydalaniladi.