O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

3.18 - rasm. Dinamik tormozlanish rejimidagi asinxron motorning vektor 
diagrammasi
Harakteristikalarini hisoblash uchun I
d.t
ekvivalent toki bilan almashtirish 
kerak. Bu tok esa (I
ekv
) uchta faza chulg‘amidan o‘tib osha I
d.t
toki hosil qiladigan 
magnitlash kuchini hosil qiladi. 
3.16.b sxemasi uchun I
ekv 
= 0,816 I
d.t 
3.16. c sxemasi uchun I
ekv 
= 0,472I
d.t 
Yuqorida aytilgan hususiyatlarni inobatga olib dinamik tormozlanish 
rejimida ishlaydigan asinxron mashinaning vektor diagrammasi quyidagi nisbat 
bilan aniqlanadi (3.18 - rasm): 

---

90 
I
μ
 = I
ekv
 + I'
2
Magnitlanish toki I
ekv 
o‘zgarmas bo‘lgandagi rotor tokiga bog‘liq bo‘ladi. 
Sirpanish ortishi bilan magnitlanish toki rotor reaktiv toki ta’sirida kamayib boradi. 
Mexanik xarakteristikalarni taxminiy hisoblash (motor to‘yinishini inobatga 
olmay) soddalashtirilgan formulasi motor rejimidagi Kloss formulasiga o‘xshash 
bo‘ladi: 
M = 
bu yerda:
= 
,
S
= 
Shuni alohida ko‘rsatish kerakki, dinamik tormozlanish rejimidagi kritik 
sirpanish motor rejimidagi kritik sirpanishdan ancha kam bo‘ladi, chunki X
μ
>>X
k
. 
Motor motor rejimidagi maksimal momentga teng bo‘lgan maksimal tormozlanish 
momentini hosil qilish uchun I
ekW 
tok I
0 
magnitlanish tokidan 2–4 barobar ko‘p 
bo‘lishi kerak. O‘zgarmas tokli iste’mol manbasi kuchlanishi nominal qiymatdan 
ancha kam bo‘ladi va taxminan quyidagiga teng bo‘ladi: 
U
d.t
= (2,5 - 4) I
ekv 
r
1 
Dinamik tormozlanish rejimida ishlaydigan asinxron motor energetik 
jihatdan generator sifatida ishlaydi. U rotor zanjirining qarshiligi bilan yuklanadi 
va motoriga kelayotgan barcha mexanik quvvat tormozlanish paytida elektrik 
quvvatga aylanadi va rotor zanjiri qarshiliklarini qizdirishga sarflanadi. 
Dinamik tormozlanish rejimidagi asinxron mashinani qo‘zg‘atish nafaqat 
stator chulg‘amiga o‘zgarmas tok berish bilan, balki o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish rejimini 
qo‘llab, stator zanjiriga kondensatorlar ulash yo‘li bilan ham amalga oshirilishi 
mumkin (3.19 - rasm). Bunday usul asinxron motorlarning kondensatorli 
tormozlanishi deyiladi. Energetik mohiyati jihatidan tormozlanshining bunday 
usuli dinamik tormozlanishga o‘xshashdir. Chunki, valdan kelayotgan energiya 
elektr energiyasiga aylanadi va motor rotoridagi isroflar ko‘rinishida taqsimlanadi. 

---

91