O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1-misol
- 2-misol
- 2-misolda
- 2.3. Test dasturini yaratish
- Foydalanilgan adabiyotlar
|
Misol ko„ramiz:
x = 50;
if x > 10 then
Dialog.Message("result", "x is greater than 10"); end
y = 3;
if ((35 * y) < 100) then
Dialog.Message("", "y times 35 is less than 100"); end
Bu algoritmlar faqat bitta shart uchun, ya‟ni berilgan shart rost qiymatga ega bo„lgan hol uchun bajariladi. Agar qo„yilgan shart rost qiymatga ega bo„lganda bajariladigan ifoda bilan yolg„on qiymatga ega bo„lganda bajarilishi kerak bo„lgan shrt birga yozilishi kerak bo„lsa, u holda ssenariy matni quyidagicha ko„rinishda bo„ladi: x = 5; if x > 10 then
Dialog.Message("", "x is greater than 10"); else
Dialog.Message("", "x is less than or equal to 10"); end
35 Agar tarmoqlanishlar soni ikkitadan ko„p yoki bir nechta bo„lsa, u holda yuqoridagi ssenariy matninni quyidagicha o„zgartirish mumkin: x = 5; if x == 10 then
Dialog.Message("", "x is exactly 10"); elseif x == 11 then
Dialog.Message("", "x is exactly 11"); elseif x == 12 then
Dialog.Message("", "x is exactly 12"); else
Dialog.Message("", "x is not 10, 11 or 12"); end
Endi sikl
operatorlari
bilan
ishlashga
o„tamiz.
Dastlab
While operatoridan qanday
foydalanish
masalasini
ko„ramiz.
Umumiy
holda While operatori quyidagi sintaksisga ega bo„ladi: while A do
B end
Bu yerda:
A –
shart, B
–
bajariluvchi ifoda.
Ikkita
misol
ko„ramiz:
a = 1; while a < 10 do
a = a + 1; end
count = 1; while count < 100 do
count = count + 1; if count == 50 then break;
end
36 Xuddi
shuningdek, Repeat sikl
operatori
ham
o„ziga
xos
sintaksisga
ega
va
u quyidagicha beriladi: repeat
B until A Bu
yerda: A
–
shart, B –
bajariluvchi
ifoda. Bu
sikl
operatorining While dan farqi
shundaki, unda
shart
until so„zi
bilan
birga
oxirida
yoziladi.
i = 1; repeat
i = i + 1; until i > 10
count = 1; repeat
count = count + 1; if count == 50 then
break; end until count > 100
Endi For sikl
operatorining
umumiy
sintaksisi
bilan
tanishamiz: for variable = start,end,step do
do something here end
Ko„rib turganingizdek, bu yerda o„zgaruvchining dastlabki va oxirgi qiymatlari ma‟lum va ular orasi ma‟lum qadamlar bilan berilmoqda. Demak bajariluvchi ifoda shu shrtga to„liq bo„ysunadi. Misollar ko„ramiz:
for x = 1, 10 do Dialog.Message("Number", x); end
2-misol:
for x = 10, 1, -1 do Dialog.Message("Number", x); end
for x = 1, 10 do
Dialog.Message("Number", x); if x == 5 then
break; end end
Demak: 1-misolda x o„zgaruchining qiymati 1 dan 10 gacha +1 (plyus bir) qadam bilan o„sib boradi. Qadam qiymati +1 ga teng bo„lgani uchun u ssenariyda yozilmagan.
qadam bilan kamayib boradi.
ko„rsatilgan, ammo 5 ga teng bo„lganda sikl to„xtaydi.
Shunday qilib, yuqorida keltirilgan barcha nazariy ma‟lumotlar va mavjud amaliy tajribalarimiz asosida AutoPlay Media Studio 7.0 dasturida tizimli va amaliy dasturlash fanidan talabalar bilimini sinashga oid test dasturini yaratish jarayonini ko„rib chiqamiz.
Eslatib o„tamizki, tatbiqiy doiralarda shu test dasturining o„zi elektron darslik tarkibida multimedia hujjati sifatida qabul qilinishi va foydalanilishi mimkin.
38
2.3. Test dasturini yaratish
Endi AutoPlayda ssenariy yozish imkoniyatlaridan foydalanib, test dasturini yaratish bilan bog„liq amaliy ish jarayoniga o„tamiz. Amaliy ishni dastlab dizayn tanlash va boshqaruv obyektlarini loyihalashtirishdan boshlaymiz.
1. AutoPlay dasturini ishga tushiramiz va taklif qilingan loyiha shablonlari orasidan “Blank Project” shablonini tanlaymiz. 2. “Project” menyusiga kirib, “Settings” bandini tanlaymiz va yuzaga kelgan “Project Settings” sarlavhali muloqot oynasining “Appearance” sahifasidagi “Dimensions” bo„limiga o„tib, “Page Size” maydonidagi ro„yxatdan “Custom” satrini tanlaymiz va “Width” qiymatini 790 ga, “Height” qiymatini esa 545 ga o„zgartiramiz. “General” bo„limidagi “Window title” maydoniga “D. Quvonov – Test dasturi (BMI ga ilova)” yozuvini kiritamiz va “Movable” nomli tanlash maydonchasi (CheckBox)ga bayroqcha o„rnatamiz. “Always on top” nomli tanlash maydonchasini esa bo„sh qoldiramiz.
Yana shu muloqot oynasining “Style” bo„limiga o„tib, “Standard” radio tugmasini faollashtiramiz.
“Options” bo„limiga o„tamiz va “Custom Icon” tanlash maydonchasiga bayroqcha o„rnatamiz. Faol holatga kelgan “Browser” buyruq tugmasini bosib, “AutoPlay\Icons\monitor.ico” faylini tanlaymiz va OK tugmasini bosamiz.
“TaskBar” bo„limiga o„tib, “Standard” radio tugmasini faollashtiramiz. “Resize” bo„limiga o„tib, “Window is resizable” nomli tanlash maydoncha- siga bayroqcha o„rnatamiz va “Min. width” maydonchasiga 790, “Min. height” maydonchasiga esa 545 sonini kiritamiz.
2. Ishchi sohaga 6 ta “Paragraph” obyektini, 1 ta “Video” obyektini va 1 ta “Button” obyektini o„zimiz xohlagandek holatda joylashtiramiz. “Paragraph1” obyekti ustida ikki marta sichqoncha chap tugmasini bosamiz. Natijada “Paragraph Properties: Paragraph1” sarlavhali muloqot oynasi yuzaga keladi va uning “Settings” nomli sahifasini ochamiz. Bu sahifaning “Object” guruhiga kiruvchi
39
“Text” nomli maydonga “O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI” yozuvini kiritamiz.
“State colors” guruhidagi “Normal”, “Hightlight” va “Click” rang maydoni- da o„zimiz tanlagan biror rang turini o„rnatamiz.
“Background Style” guruhidan “Transparent” nomli radio tugmasini faol- lashtiramiz.
“Border Style” guruhidan “None” nomli radio tugmasini faollashtiramiz. “ScrollBars” guruhiga o„tib, “Style” maydonchasida “Standard” qiymatini, “Vertical” va “Horizontal” maydonchasiga bir xil: “Off” qiymatini beramiz.
3. Shu muloqot oynasining “Atributes” sahifasiga o„tamiz. “AutoResize” guruhidagi “Right” tanlash maydonchasiga bayroqch o„rnatamiz. Shu bilan “Paragraph1” obyekti bilan ish tugadi. 4. “Paragraph2” obyekti ustida schqonchaning “Double Click” hodisasini ishlatib, yuqoridagidek “Text” nomli yozuv maydoniga “QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI” yozuvini kiritamiz va qolgan barcha ishlar “Paragraph1” obyektiniki singari bo„ladi. 5. Xuddi shunday, qolgan 4 ta: “Paragraph3”, “Paragraph4”, “Paragraph5” va “Paragraph6” obyektlar uchun ham tegishli yozuvlarni kiritib, qolgan para- metrlari bir xil bo„ladi. 6. “Button” obyektining sichqonchaning “Double Click” hodisasini ishlata- miz va yuzaga kelgan “Button Properties: Button1” sarlavhali muloqot oynasidagi “Settings” sahifasida “Object” guruhiga kiruvchi “Text” nomli maydonga “Kirish” deb yozamiz. “Atributes” sahifasiga o„tib, undagi “Auto-Resize” guruhiga tegishli “Right”, “Top” va “Botton” nomli tanlash maydonchalariga bayroqcha o„rnatamiz.
“Quick Action” sahifasiga o„tib, “When Object is Clicked” guruhidagi “Action to run” maydoniga ro„yxatfdan “Show Page” satrini o„rnatamiz.
Shu sahifaning “Properties” guruhidagi “Page to show” nomli maydoniga esa “Next” qiymatini o„rnatamiz va OK tugmasini bosib, muloqot oynasini yopamiuz.
40
Va nihoyat, birinchi sahifa tayyot holatga keldi. Bu sahifada boshqaruv faqat “Kirish” matnli buyruq tugmasi bilan amalga oshirilishi mumkin. Bu buyruqlar birinchi sahifadan ikkinchi sahifaga o„tish vazifasini bajaradi. Oldin eslatib o„tganimizdek, AutoPlayda sahifadagi obyektlarni klavishli boshqarish imkoniyati yo„qligi sababli, bu vazifani klavishlardan foydalanib bajarish asosiy maqsad qilib olindi.
Agar klaviaturadan [Tab] klavishi bosilsa, amaliy dasturimizdagi buyruq tugmalari faollashadi va shu orqali keyingi sahifaga qarab yo„l olishimiz mumkin.
Shunday qilib, amaliy dastur-ilovamizning birinchi bosh sahifasi quyidagi ko„rinishga ega bo„ladi (11-rasm):
Endi ikkinchi sahifaga o„tamiz. Avvalo sahifaga fon tanlashimiz lozim bo„- ladi. Buning uchun yuqoridagidek fon tanlash usulini ishlatamiz va maqsadga yet- gach, sahifaga 9 ta Paragraph, 2 ta WinButton buyruq tugmasini, 4 ta Combobox va 4 ta Input elementlarini joylashtiramiz. Bu sahifa yordamida test topshiruvchi haqidagi ma‟lumotlarni bazaga yozib olish ta‟minlanadi.
41
Sahifaga joylashtirilgan barcha elementlarni o„z funksiyalari bo„yicha ras- miylashtirib, 12-rasmdagidek muloqot oynasiga ega bo„lamiz:
Mazkur muloqot oynasining “Script” sahifasiga o„tamiz va uning “On Show” hodisasi uchun quyidagicha ssenariy yozamiz: MyDate=System.GetDate(1);
MyDate=String.Replace(MyDate, “/”, “.”, false); Paragraph.SetText(“Paragraph5”,MyDate); Page.SetFocus(“Cb11”);
Shuningdek, [Esc] klavishi bosilganda dasturdan chiqish uchun “On Key” hodisasiga oid quyidagicha ssenariy yozamiz: if e_Key==27 then Application.Exit(); End
Endi ushbu sahifadagi “Testni boshlash” deb nomlangan buyruq tugmasi- ning “On Click” hodisasi uchun ssenariy yozamiz. Bu tugma asosiy test sahifasiga o„tish uchun vosita bo„lib xizmat qiladi. Ssenariy matni quyidagicha:
42
Mytext1=ComboBox.GetText(“Cb3”);
Mytext2=ComboBox.GetText(“Cb5”); Mytext3=ComboBox.GetText(“Cb11”);
Mydata=ComboBox.GetText(“CbData”); TextFile.WriteFromString(“c:\\base.txt”,
“\n”..Mytext1 ..” \\” .. Mytext2 .. ” \\”.. Mytext3, true); sid=ComboBox.GetSelected(“Cb11”); if sid==1 then
Dialog.Message(“Shoshilmang!”, “Siz hozir yakuniy nazorat bosqichidasiz.”, MB_OK, MB_ICONEXCLAMATION); elseif sid==2 then Page.Jump(“Page11”); end
Bu algoritm ta‟minlangandan so„ng, “Testni boshlash” buyruq tugmasi bo- silgach, keyingi sahifa 13-rasmda ko„rsatilgandek bo„ladi:
13-rasm. Test boshlandi
43 Mazkur sahifada oynani boshqaruvchi buyruq tugmalari yetarlicha ko„p bo„- lib, ularni klavishli boshqarish uchun qaysi klavish bosilishi kerakligi shu buyruq tugmasining o„zida aks ettirilgan.
Bundan tashqari, ushbu sahifada matematik hisob-kitoblarni amalga oshiruv- chi ssenariylar ham mavjud bo„lib, barcha test savollari tugagach, yakuniy natijani qayd etuvchi va bu natijani ma‟lumotlar bazasiga yozilishini ta‟minlovchi sahifa quyidagicha shakllantirildi (14-rasm):
14-rasm. Test tugadi
Shu tariqa barcha sahifalar o„ziga xos dizayn bilan boyitilib, kerakli obyekt- lar bilan jihozlanadi va maxsus ssenariylar asosida boshqaruv funksiyalari tayinla- nadi. Deyarli barcha sahifalarda bir xil ishlar ko„p takrorlanganligi sababli biz barcha shaifalardagi algoritmlarni birma-bir yozib o„tirishni lozim topmadik.
Dastur ilovamizda, imkon qadar multimediaga asoslangan tayyor hujjatlar- dan foydalanildi. Chunki, AutoPlay dasturida multimedia hujjat yaratish masalasi faqat tayyor hujjatlarni integratsiyalash doirasidagina qaraladi.
44
Xulosa
1. Har qanday amaliy dastur-ilovalarni ishlab chiqish uchun istalgan foyda- lanuvchiga qulay bo„lgan nisbatan soddaroq dasturiy ta‟minotni tanlash lozim. O„zgartirish kerak bo„lgan hollarda bu oson hal etiladi. 2. Biz amaliy dasturni ishlab chiqishda AutoPlay Media Studio 7.0 dasturiy muhitidan foydalandik. Ammo buni istalgan boshqa media dasturlardan foydalanib ham amalga oshirish mumkin. Hozirgi vaqtda vizual dasturlash tizimlarining ko„pchiligi Web-ilovalar, ActiveX komponentlari va boshqa zamonaviy dasturiy texnologiyalar bilan ishlay olish imkoniyatiga ega. Bunday amaliy dasturlarni shu kabi vizual dasturlash tizimlaridan foydalanib yaratish ham mumkin. 3. Amaliy dastur muhitini dizaynga boy holatga tashkil etish uchun Autoplay dasturiy vositasi tarkibida tayyor obyektlar mavjud bo„lib, ular tarkibiga buyruq tugmasi, tovush kuchaytirgichi, fayllarni printerdan bosmaga chiqarishni ta‟min- lovchi, Web-saytllarni ochuvchi va ularga murojaatni amalga oshirib beruvchi qator funksional obyektlarni kiritish mumkin. AutoPlayda istalgan obyekt uchun bir yoki bir nechta funksiyani bajaruvchi ssenariy yozish mumkin.
4. Agar ishchi sohadagi biror obyekt bajarishi kerak bo„lgan funksiyani xossalar panelidan foydalanib belgilamoqchi bo„lsak, u holda bitta obyekt uchun faqat bitta funksiya biriktiriladi, xolos. Ammo real sharoitda bitta obyekt bir nechta funksiyani bajarishiga to„g„ri kelib qoladi. Bunday sharoitda xossalar panelidan tanlangan funksiyani bekor qilgan holda zarur bo„lgan har bir funksiya uchun alohida-alohida ssenariy (script)lar yozish vaziyatdan chiqib ketishga ko„makla- shadi.
5. AutoPlay dasturining eng asosiy kamchiliklaridan biri – uning ishchi sohasidagi obyektlarni klavishli boshqarish imkoni yo„q. Shu sababli dastur uchun yo xususiy menyuni tashkil qilish yoki klavishli boshqarishga asoslangan ssenariy kodlarini yozish muhim ahamiyatga ega. 45
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. I.Karimov. Yuksak ma‟naviyat – yengilmas kuch. – T.: “Ma‟naviyat”, 2008. 2. А.Ю.Гаевский. Информатика. Учебн. пособие. – Киев: «А.С.К.», 2006. 3. А.А.Бобцов, А.В.Лямин. Основы работы в среде Windows. Учебно- методическое пособие. – СПб., 2002. 4. А.Н.Лебедев. Windows 7 и Office 2010. – СПб.: «Питер», 2010. 5. http://www.findsoft.ru/. AutoPlay Media Studio 7.0 – быстрое создание мультимедиа-приложений. 6. http://cs.usu.edu.ru/. Мультимедиа. 7. http://websound.ru/. MIDI-технология. 8. http://inf.yspu.yar.ru/. Мультимедийные технологии. 9. http://useragu.narod.ru/vbscript 10. http://www.3dnews.ru/software/autoplay-media-studio 11. http://en.wikipedia.org/wiki/AutoPlay 12. http://www.indigorose.com/products/autoplay-media-studio 13. http://mmbuilder.ru/publ/lessons/1 14. http://clubrus.kulichki.com/mmb.html 15. http://www.ziyonet.uz 46 Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|