O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

9-10-ma’ruzalar:Sport sog‘lomlashtirish oromgohlarini sport inshootlari.
Reja:
Sport inshootlaridan foydalanishni tashkil etish va sport maydonlari konstruksiyasi hamda materiallari haqida nazariy ma’lumotlarga ega qilish.
Spоrt inshооtlaridan fоydalanishda tехnika хafsizligini ta’minlash va ularga qo‘yilgan talablar.
Jismоniy mashklar jarayonida sоdir bo‘lgan хar-хil kungilsiz хоdisalarni kayd qilish tartibi.
Spоrt inshооtlaridan fоydalanishda tibbiy gigiеnik хоlatlarni nazоrat qilish.
Spоrt inshооtlarini jоriy va kapital ta’mirlash.
Spоrt inshооtlaridan fоydalanishini tashkillash.


Sport maydonlarining orientasiya va konstruksiyasi xamda o’lchamlari
O‘yin maydonlari kengligini aniqdashda ularning o‘yin va qurilish maydoni ulchamlarini bilish zarur. O‘yin maydoni ulchami o‘yin kridalari asosida belgilanadi. Qurilish ulchamlari esa, xavfsizlik zonalari hisobiga qura o‘yin maydoniga nisbatan kattarok bo‘ladi. 1-jadvalda o‘yin maydonlarining asosiy va qurilishi mumkin bo‘lgan ulchamlari berilgan.
O‘yin maydonlari aloxida yoki birlashgan xolda joylashishi mumkin. Masalan, bir tekislikda bitta yoki xar xil sport turlari uchun birlashgan maydonlar bo‘lishi mumkin.
1-jadval Sport o‘yin maydonlarining asosiy va kiritilishi mumkin bo‘lgan
ulchamlari

Sport turi bo‘yicha o‘yin maydonlari	O‘yin maydonlarining ulchamlari (m)				Osonlashtirilgan krida bo‘yicha o‘yin
	O‘yin		Qurilish		maydoni ulchami
	o‘zunligi	eni	o‘zunligi	eni	o‘zunligi	eni
Basketbol	28	15			26	14
Voleybol	18	9	24	15	15	7,5
Qo‘l to‘pi	40	20	44	23	36	18
Badminton	13,4	6,1	15	8	12	5
Tennis			40	20	36	18
Futbol	90	60	98	64	60	40
a) krida bo‘yicha	110	75	118	79	75	50
b) sport yadro loyixasi tipi bo‘yicha	104	69

Sport maydonlar qurilishida shuni ko‘zda tutish kerakki, o‘yin vaktida quyosh yon tomondan tushishi lozim (uning urta chizigi buylab). SHunga muvofiq, asosan kechki payt foydalaniladigan maydonlar qurilishida meridian chizigi e’tiborga olinib, ya’ni ularning buy uki shimoldan janubga tomon tortilgan bo‘lib, mumkin bo‘lgan ogishi 15° bo‘ladi. Agar sport o‘yinlari bir turi uchuy bir necha maydon joylashtirish zarur bo‘lsa, unda x,ech bo‘lmaganda, ularning uchtasidan bittasi ekvator chizigi e’tiborga olingan x,olda quriladi.
Voleybol va tennis maydonlari qurilishida urta chizikdan yo‘za chizigi tomonga nishab kilinadi. Basketbol va qo‘l to‘pi uchun maydonlarni rejalashtirishda urta buylama ukidan yon chizigi tomon ikki nishabli kilinadi. Ammo sport maydonlarini joylashtirish bilan bog‘lik, xolda yerni relefiga kdrab vertikal rejalashtirishni o‘zgartirilishi mumkin (2-jadval). Vertikal rejalashtirish. Sport maydoni asosi uchun yerning notekisligidan maksimal foydalanilgan x,olda kerakli kiyalik tanlanadi. yerning relefini hisobga olgan xolda sport maydonlarini qurishning bir nechta varianti berilgan.
Variant "b" juda ko‘p ish kuchi talab kiladi, chunki yer kovlash ishlari hajmi katta.sh Variant "v" kulay deb hisoblanadi. Lekin "v" variantida voleybol maydoni pastlikda joylashganligi sababli zaxob suvlarini tushushi uchun drenaj sistemasi ishonchli bo‘lishi kerak. Ishni boshlanishida vertikal planirovkadagi ishlar kanday olib borilishi aniqdanadi, oldin yer kazish ishlarini qartogrammasi to‘ziladi va qurilish maydonlari kvadratlarga bo‘linib (2x2 yoki 3x3 metr) ish quriladi. Kozikdar yordamida reja ipi tortilib yer tekislanadi.


2-jadval