O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti tarix fakulteti



Yüklə 0,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/20
tarix02.01.2022
ölçüsü0,78 Mb.
#43296
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   20
ozbekistonda 1950-80 yillarda talim tizimi (1)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                           

1

 Ўзбекистоннинг янги тарихи. 2- китоб. Ўзбекистон совет мустамлакачилиги даврида. Илмий муҳаррир 



М.Жўраев. -Т.: Шарқ, 2000 – Б.575-576. 


25 

 

III.BOB. XX asrning 50-80 yillarda fan va adabiyotning ta`lim tizimidagi 



roli 

1946-1990  yillarda  Sovetlar  hukumati  O’zbekistonda  ulug’  saltanat 

manfaatlaridan  kelib  chiqqan  holda  fanning  turli  tarmoqlarini  rivojlantirishga 

e'tiborni  qaratdi.  Buni  biz  fan  tarmoqlarini  rivojlantirish  maqsadlarini  ko’zlab 

davlat  byudjetidan  ajratilgan  mablag’larning  o’sib  borishi  misolida  ko’rishmiz 

mumkin. Agar 1970 yilda fan uchun ajratilgan mablag’ 30,1 million so’mni tashkil 

etgan bo’lsa, 1980 yilda u 50,3 million, 1985 yilda-54,7 million va 1987 yilda esa 

67,2 million so’mni tashkil etgan. O’zbekistonda ilmiy xodimlar soni ham o’sdi . 

Ja'mi  bo’lib  fanning turli sohalarida  mehnat qilgan xodimlar  1960  yilda  10  ming 

329  kishi  bo’lgan  bo’lsa,  bu  raqam  1970  yilda-25.244,  1980  yilda-35.288,  1985 

yilda-38.093  va  1987  yilda  esa  39.106  kishiga  teng  bo’ldi.  Shu  davrda 

aspiranturaga qabul qilish ham o’sdi. Agar 1960 yilda aspiranturada 1.432 aspirant 

o’qigan bo’lsa, 1987 yilda ularning soni 3050 taga etdi. Ammo tashqi ko’rinishdan 

kishini o’ziga jalb qiladigan bu chiroyli raqamlar ortida millat va yurt taqdiri uchun 

dahshatli  omillar  va  mazmunlar  yashirin  pardaga  o’ralgan  edi.  Ular  nimalardan 

iborat? 


Birinchidan,  sovetlar  hukmronligi  yillarida  o’zbek  tili  fundamental  ilm-fan 

tili sifatida O’zbekistonda o’z ahamiyatini yo’qotdi. Barcha ilmiy ishlar faqat rus 

tilida  olib  boriladigan  bo’ldi.  Fan  nomzodligi,  doktorlik  dissertatsiyalari,  hatto 

o’zbek tili va adabiyoti masalalariga oid dissertatsiyalar ham rus tilida yozilib, rus 

tilida  himoya  qilinadigan  bo’lib  qoldi.  Ish  shu  darajagacha  borib  etdiki, 

O’zbekiston  oliy  o’quv  yurtlarida  studentlar  ilmiy  to’garaklarida  o’zbek  tilida 

tayyorlangan ilmiy ishlar tanlov-konkurslarga qabul qilinmas edi. 

 Ikkinchidan,  mahalliy  millat  ziyolilari  o’z  ona  tillarida  erkin  ilmiy 

mushohada va fikrlash asosida ijod qilishdan mahrum bo’ldilar, ular o’z qobiliyat 

va  imkonlarini  to’la  qonli  ko’rsata  olmadilar.  Bu  hol  o’z  navbatida  bir  vaqtlar 

jahon  fani  va  madaniyati  beshigini  tebratgan  Al  Xorazmiy,  Ibn  Sino,  Ahmad 

Farg’oniy, Beruniy, Farobiy, Ulug’bek, Bobur singari behisob qobiliyat sohiblarini 

bergan  yurtga  XX  asrda  ham  ularning  ishini  munosib  davomchilarini  tarbiyalab 



26 

 

etishtirishga  jiddiy  to’sqinlik  qildi.  Ammo  shunga  qaramasdan  urushdan  keyingi 



yillarda  ham  ilm-fan  sohasida  barakali  ijod  qilib  millatning  shon-shuhratini 

dunyoga  tanitgan  siymolar  xalqimiz  orasidan  etishib  chiqdi.  Tarix  va  ijtimoiy-

gumanitar fanlar sohasida ijod qilgan Ya.G`.G`ulomov, R.N.Nabiev, I.Mo’minov, 

X.Sulaymonova,  O.Aminov,  E.Yusupov,  I.Iskandarov,  B.Ahmedov,  A.Asqarov, 

R.X.Aminova,  geologlar  H.M.Abdullaevlar,  I.H.Hamraboev,  G.Mavlonov, 

biokimyogar 

Yo.To’raqulov, 

kimyogarlar 

O.S.Sodiqov, 

M.N.Nabiev, 

S.Yu.Yunusov,  fizik  vav  matematiklar  T.N.Qori-Niyoziy,  T.D..Sarimsoqov, 

U.O.Orifov,  S.Sirojiddinov,  S.Azimov,  V.Qobulov,  texnika  fanlari  bo’yicha  ijod 

qilgan  M.T.O’rozboev,  biologiya  va  botanikada  Z.Qodirov,  A.Dadaboev, 

A.Imomaliev, S.Yo’ldoshev va boshqalar shular jumlasidandir.

1

 

O’zbekistonda ijtimoiy fan taraqqiyotiga, xususan vatan tarixi va arxeologiya 



fani rivojiga bebaho hissa qo’shgan olimlardan biri, tarix fanlari doktori, akademik 


Yüklə 0,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin