O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti tarix fakulteti


fikrga  ega  bo’lgan,  kerak  bo’lsa,  eng  yuqori  lavozim  egasiga  yoqmaydigan



Yüklə 0,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/20
tarix02.01.2022
ölçüsü0,78 Mb.
#43296
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   20
ozbekistonda 1950-80 yillarda talim tizimi (1)

fikrga  ega  bo’lgan,  kerak  bo’lsa,  eng  yuqori  lavozim  egasiga  yoqmaydigan 

to’g’ri gapni dadil ayta oladigan odam edi. Tarixchilar yaxshi biladilar, odatda 

tepaliklar  qa'rida  tarixiy  obidalar,  butun  bir  shahar  yastangan  bo’ladi.  Sovet 

davrida faqat tomlardagina paxta ekilmay qolgan bir paytda ana shunday tarixiy 

tepaliklarni ham tekkislab paxta dalasiga aylantirish siyosati avj olganda bunga 

qarshi  chiqqan  olim  Yahyo  G`ulomov  bo’lganini  men  yaxshi  eslayman.  Bu 

fazilati  tufayli  taz'yiq  ko’rganini  ham  eshitganman.  Lekin  adolatni  hamma 

narsadan  ustun  bilgan,  vatanparvar  odam  shunday  bo’ladi.  Ana  shunday 

odamlar hayoti bizga ibrat maktabi bo’lmog’i lozim»

1

Mana  hozirda  O’zbekiston  Respublikasi  Fanlar  Akademiyasining  Tarix 

instituti  huzurida  bu  fan  kishisi  Yahyo  G`ulomov  nomidagi  «o’zbek  xalqi  va 

davlatchiligi  tarixini  o’rganish»  respublika  ilmiy  seminari  samarali  faoliyat 

ko’rsatib kelmoqda.  

Prezident Islom Karimov farmoni bilan akademik Yahyo G`ulomov «Buyuk 

xizmatlari uchun» ordeni bilan taqdirlandi. 

Jamiyatshunoslik  fanining  ajoyib  darg’alaridan  yana  bittasi  falsafa  va  tarix 

ilmining  bilimdoni  akademik  Ibrohim  Mo’minov  (1908-1974)  bo’lgan.  U 

O’zbekistonda  ijtimoiy-gumanitar  fanlarning  jonkuyar  rahbarlaridan  biri  edi.  50-

yillarning  oxiri  70-yillarning  birinchi  yarmida  Ibrohim  Mo’minov  rahbarligida 

falsafa  O’zbekiston  tarixi,  adabiyotshunoslik,  madaniyat  masalalariga  oid  juda 

ko’plab asarlar, o’quv darsliklari, qo’llanmalari va to’plamlar chop etildi. Xususan 

u  o’tmish  tarixiy  merosimizni  o’rganish  masalalariga  alohida  e'tibor  berdi.  Al-

Xorazmiy,  Al-Farobiy,  Beruniy,  Ibn  Sino,  Alisher  Navoiy,  Bobur,  Muqimiy, 

Ahmad  Donish  kabi  ulug’  siymolar  asarlarining  keng  o’quvchilar  ommasiga  etib 

borishida  Ibrohim  Mo’minovning  xizmatlari  benihoyat  kattadir.  Bu  bejiz  emas 

albatta. Chunki elparvar va vatanparvar olim yoshlikdan xalqining o’tmish tarixiy 

                                                           

1

  Кaримoв  Ислoм.  Тaриxий  xoтирсиз  келaжaк  йўқ.  «Шaрқ»  нaшриёт-мaтбaa  кoнцерни  Бoш  тaҳририяти  . 



1998, - Б. 27-28. 

 



28 

 

merosini  o’rganish  va  uni  tashviqot-targ’ibot  qilish  bilan  qiziqdi.  1946  yildayoq 



allomaning  «Mirzo  Bedilning  falsafiy  qarashlari»  asari  matbuot  yuzini  ko’rdi. 

So’ngra, u «O’zbekistonning XiX asr oxirida va XX asrning boshlaridagi ijtimoiy-

falsafiy  fikrlari  tarixidan»  deb  nomlangan  mavzuda  doktorlik  dissertatsiyasini 

himoya qildi.  

El ardoqlagan va sevgan alloma Ibrohim Mo’minovga 1968 yilda matbuotda 

bosilgan  «Amir  Temurning  O’rta  Osiyo  tarixidagi  roli  va  o’rni»  risolasi  katta 

hurmat  va  obro’  keltirdi.  Chunki  o’z  davri  uchun  bu  ish  buyuk  jasorat  edi. 

Kommunistik  firqa  mafkurasi  asosida  Sovetlar  tarix  fanida  Amir  Temurni 

«bosqinchi»,  «qonxo’r»,  «jallod»,  «kesilgan  kalla  suyaklaridan  minoralar 

qurdirgan  johil»  bir  shaxs  sifatida  yoritgan  bir  paytda  sohibqironning  xalqimiz 

tarixida  tutgan  o’rni  va  roliga  haqqoniy  baho  berishlik  har  qanday  vallomadning 

qo’lidan keladigan ish emasdi. 

O’z xalqining marb va jasur o’g’loni Ibrohim Mo’minov 1968 yilda «Temur 

tuzuklari»  va  1972  yilda  Sharafiddin  Ali  Yazdiyning  XV  asrda  yozilgan 

«Zafarnoma»  asarining  faksimile  nusxasini  nashr  ettirish  kabi  nihoyatda  savobli 

ishlarga  ham  bosh  qo’shib  tashkilotchilik  qildi.  Bu  g’oyatda  tahsinga  sazovor 

ishlar  O’zbekiston  keng  ilmiy  jamoatchiligi  va  omma  tomonidan  qizg’in  kutib 

olingan bo’lsada, Ibrohim Mo’minov shaxsiy dushmanlari va raqiblarining g’ashini 

keltirdi,  ayniqsa  bu  ish  Markazdagi  shovinistik  buyuk  davlatchilik  g’oyasi    bilan 

ongi zaharlangan murtadlarga yoqmadi. Olimga qarshi boshlangan xurujga shaxsan 

KPSS Markaziy Qo’mitasi boshchilik qildi va Ibrohim Mo’minovga  «O’tmishga 

g’ayri  ilmiy  yondoshgan»,  «O’tmishni  ideallashtirgan»,  «g’oyaviy-siyosiy  xatoga 

yo’l  qo’ygan»  degan  soxta  aybnomalar  qo’yildi.  O’zining  sof  va  musaffo  ongi, 

tarixiy-falsafiy  vijdoniga  chirkin,  axloqiy  tuban  g’oya  va  qarashlarini  singdira 

olmagan  buyuk  olim  og’ir,  uzoq  davom  etmagan  kasallikdan  so’ng  1974  yil  22 

iyulda  vafot  etdi.  Ulug’  alloma  vafot  etgan  bo’lsada,  uning  siymosi  xalqining 

qalbida abadiy tirikdir.

1

 



                                                           

1

 Shamsutdinov R. va boshq. Vatan tarixi. (Uchinchi kitob);  R. Shamsutdinov, Sh. Karimov  – T.: Sharq, 2010, – B. 



399-401. 


29 

 

Vatan  tarixining  eng  yosh,  hali  uncha  taraqqiy  etmagan  tarkibiy  qismlaridan 



biri-bu  manbashunoslik  fanidir.  Bu  sohada  Ibodulla  Odilov  (1872-1944),  Sodiq 

Mirzaev  (19885-1961),  Abdulla  Nosirov(1899-1988),  Abdulla  Juvonmardiev, 

Yunusxon  Hakimjonov,  Abdulfattoh  Rasulov,  Abdulqodir  Murodov,  Solih 

Mutalibov  va  boshqalar  barakali  va  katta  ilmiy  qidiruv  ishlarini  olib  bordilar. 

Manbashunoslik  ilmida  o’zining  serqirra  va  barakali  ijodi  bilan  shuhrat  topgan 

otaxon  tarixchi  olimlardan  biri  akademik  Bo’riboy  Ahmedovdir  (1924-2002).  U 

Andijon viloyatining Qo’rg’ontepa tumaniga qarashli Qorasuv qishlog’ida dehqon 

oilasida  tavallud  topgan,  og’ir  va  mashaqqatli  yo’lni  bosib  o’tgan.  Bo’rivoy  aka 

yozma  tarixiy  manbalarni  o’rganish,  Vatan  tarixining  juda  ko’plab  dolzarb 

muammoalrini izlash va ommalashtirish bo’yicha qalam tebratdi va xalq hurmatini 

qozondi.  «O’zbeklarning  kelib  chiqish  tarixidan»  (1962),  «Ko’chmanchi  o’zbek 

davlati» (Moskva, 1965), «Ulug’bek» (1964), «Xondamir» (1965), «Mahmud ibn 

Vali»  (1966),  «Bahr  ul-asror»  (1977),  «Balx  tarixi»  (1982),  «XV-XVIII  asrlar 

O’rta  Osiyo  tarixiy-geografik  adabiyoti»  (1985),  «Ulug’bek»  (1990)  va  boshqa 

qariyb  300  nomda  e'lon  qilingan  ilmiy  monografiya,  risola  va  maqolalar  olim 

shuhratini  oshirdi.  Akademik  B.Ahmedov  uch  jildlik  «O’zbekistonning  yangi 

tarixi» yaratish bo’yicha ijtimoiy-gumanitar kengashga raislik qildi va bu kitoblar 

1996-1999  yillari  tayyorlanib,  2000  yilda  nashr  etildi.  Bo’riboy  Ahmedovning 

manbashunoslik  bo’yicha  yozgan  asarlari  na  faqat  O’zbekistonda  hatto  bir  qator 

chet  mamlakatlarda  ham  tan  olingan.  Jumladan  olimning  «O’rta  Osiyo  tarixiy-

geografik  adabiyoti»ga  xorijiy  mamlakatlarda  o’ndan  ortiq  taqrizlar  e'lon  qilindi. 

Chex  olimi  Irji  Bechka,  Ozarbayjon  FA  akademigi  Ziyo  Bunyodov,  qirg’iz 

olimlari  U.Q.Qoraev,  M.B.Jamg’irchinov  mazkur  kitobga  manbashunoslikning 

katta  yutug’i  sifatida  baho  berdilar.  Darhaqiqat  muallif  ellikka  yaqin  yozma 

obidalarni  tahlil  qilish  va  xulosalash  asosida  shayboniylar,  ashtarxoniylar  va 

dastlabki  mang’itlar  davrida  O’rta  Osiyo  tarixi,  madaniyati  va  ijtimoiy  hayoti 

xaqida  fikr  yuritadi.  Ammo  zahmatkash  va  vatanparvar  olimning  og’ir  va 

mashaqqatli  ilmiy  faoliyati  sovetlar  davrida  qadrlanmadi.  Istiqlol  tufayli  bu 




30 

 

olimning  qadr-qimmati  o’z  joyiga  qo’yildi.  U  «Buyuk  xizmatlari  uchun»  ordeni 



bilan taqdirlandi. 


Yüklə 0,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin