O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vfzirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Raddiya – 
biror tezisning noto„g„riligini yoki asossizligini isbotlovchi 
mantiqiy usul. 
Sillogizm
(grek. sillogismos – hisoblab chiqarmoq) – xulosa chiqarishning 
deduktiv usuli bo„lib, unda ikki hukmdan yangi bir hukm – xulosa hosil 
qilinadi. Bunda o„rta termin asoslarni mantiqan bog„laydi, kichik va katta 
terminlar esa xulosa bo„lib chiqadi.
Sintez –
analiz tufayli ajratilgan bo„laklar tomonlar, qismlar, elementlarni 
o„zaro biriktirib, ularni bir butun holiga keltirish. 
Sofizm
(grek. sophisma – o„ylab chiqarilgan, mug„ombirlik) – logika 
qoidalarini bila turib, ataylab xatoga yo„l qo„yish. Sofistlar ko„pincha 
so„zlarning turli ma‟noligidan foydalanib, nisbiylikni absolyutlashtiradilar, 
kishilarni haqiqatdan chalg„itadilar. 
Tafakkur
– voqelikni vosita orqali va umumlashtirib bilishdan iborat 
bo„lgan, insonning ma‟naviy-nazariy faoliyati. 
Tushuncha –
formal mantiqning asosiy obyektlaridan biri, obyektiv 
voqelikni inson ongida aks ettirish formasi. 
Tushunchalarni bo„lish
– mantiqiy usul bo„lib, bu usul yordamida 
tushunchalarning hajmi qism (tur)larga ajratiladi. 
Umumlashtirish –
tadqiqot olib borilayotgan bir qancha predmet yoki 
xodisalarga xos bo„lgan tomonlari, xususiyatlari va xossalarini fikrda 
e‟tibordan soqt qilib, tadqiqot uchun zarur bo„lgan birorta belgi yoki 
xususiyatni mavhum holatga keltirish. 
Uchinchisi mustasno qonuni
– mantiqning asosiy qonunlaridan biri, unga 
ko„ra, bir-biriga zid bo„lgan ikki fikrdan biri hamisha to„g„ri, ikkinchisi 
xatodir, uchinchi fikrga o„rin yo„q.
Formallashtirish –
tekshirilayotgan predmet yoki hodisalarning ma‟lum 
konkret 
tomonlari, 
xossa 
va 
xususiyatlarining 
mazmunini 

---

77 
mavhumlashtirib, uni ma‟lum abstrakt ifoda, formula yoki sxemalar bilan 
ifodalash.