O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti

ΔY - b
------- = ------- 
ΔT 1- b
Agar davlat byujetiga barcha soliq tushumlari joriy daromad–Y 
dinamikasiga bog‗liq deb hisoblasak soliq funksiyasi 
T = tY
– 
ko‗rinishni oladi. Bu holatda iste‘mol funksiyasi quyidagi ko‗rinishga 
ega bo‗ladi: 
S=a+b(Y-tY) = a+b(1-t) Y, 
Soliq multiplikatori esa quyidagi ko‗rinishni oladi: 
-b
mt = ---------- 
1-b(1-t) 
Bu yerda: mt – yopiq iqtisodiyot uchun soliq multiplikatori. 
To‗liq soliq funksiyasi 
T=Ta+tY
ko‗rinishga ega. 
Ta – avtonom soliqlar (masalan, mulkka, yerga soliqlar). 
To‗liq soliq funksiyasini e‘tiborga olsak, iste‘mol funksiyasi 
quyidagi ko‗rinishga ega bo‗ladi: 
S=a+b[Y-(Ta+tY)] 
Iste‘mol funksiyasining Ushbu shaklini hamda sof eksport 
funksiyasini hisobga olib ochiq iqtisodiyot uchun soliq multiplikatorini 
hisoblasak u
-b
mt = ------------------
ko‗rinishini oladi. 
1-b(1-t)+ m‘ 
Demak soliqlarni bir miqdorga kamaytirilishi yoki ko‗paytirilishi 
natijasida YaIM hajmining bundan necha marta ko‗p miqdorga 

---

115 
o‗zgarishi iste‘molga chegaralangan moyillik, chegaraviy soliq 
stavkasiga va importga chegaralangan moyillik darajalariga bog‗liq 
Ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari multiplikatori va soliq 
multiplikatorini hisobga olganda muvozanatli ishlab chiqarish hajmi 
modeli quyidagicha bo‗ladi: 
1 b 
Y= ---------------- (a+I+G+g) - ------------------ Ta 
1-b(1-t)+m‘ 1-b(1-t) + m‘ 
Aytaylik hukumat o‗z xarajatlarini qandaydir miqdorga oshirdi va 
bu xarajatlarni moliyalashtirish uchun soliq miqdorini ham shuncha 
oshirdi. 
Bunda davlat xarajatlari va avtonom soliqlar miqdorlarining bir 
vaqtning o‗zida bir xil miqdorda o‗zgarishi natijasida daromadlarning 
jami o‗zgarishi ΔY miqdori quyidagiga teng bo‗ladi: