O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus vazirligi samarqand davlat universeteti
Yüklə 2,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Joriy operasiyalar hisobida
|
aktiv balansi
(profisiti) tashkil etadi va to‗lovlarning tushumlardan oshib ketishi to‗lov balansining passiv balansi (defisiti) hisoblanadi. To‗lov balansida barcha iqtisodiy bitimlar ikkita katta guruhga bo‗linadi: joriy operasiyalar va kapital harakati bilan bog‗liq operasiyalar. Shunga ko‗ra to‗lov balansi struktarasi ham ikki qismdan iborat: 1. Joriy operasiyalar hisobi; 2. Kapital harakati hisobi. Joriy operasiyalar hisobida mahsulotlar va xizmatlar eksporti ―plyus‖, import esa ―minus‖ ishoralari bilan belgilanadi. Ya‘ni, joriy operasiyalar hisobida ichki mahsulotlar eksporti kredit, aksincha mamlakatga mahsulotlar olib kelish - import esa debet sifatida ko‗rsatiladi. Chunki, mahsulotlar eksporti xorijiy valyuta ishlab topib, mamlakat valyuta zahirasini boyitsa, import esa mamlakatdan valyuta 202 chiqib ketishiga olib keladi. Bu esa o‗z navbatida mamlakat valyuta zahirasini kamaytiradi. Joriy operasiyalarning asosiy moddasi tovarlar eksporti va importi hisoblanadi, ularning farqi tashqi savdo balansining qoldig‗i deb yuritiladi. Joriy operasiyalarning keyingi moddasi – bu, xizmatlar (transport, sug„urta, sayyohlik xizmatlari va boshqalar) eksporti va importidir . Misolimizda tovarlar bilan bo‗lgan operasiyalardagi kabi xizmatlar bilan bo‗lgan operasiyalarda ham mamlakat xorijiy xizmatlarni ko‗proq oladi ya‘ni, masalan, mamlakatda yashovchilar xorijga chetdan mamlakatga keladigan sayyohlarga nisbatan ko‗proq boradilar, shuningdek, mamlakatdagi tadbirkorlarga xorijiy transport va sug‗urta xizmatlarini ko‗rsatish hajmi xorijiy tadbirkorlarga mamlakatda trasport va sug‗urta kompaniyalari ko‗rsatadigan xizmatlar hajmiga qaraganda yuqoriroq va h.k. Investitsiyalardan daromadlar, foizlar va dividendlar bo‗yicha to‗lovlarni o‗z ichiga oladi. Agar xorijga qo‗yilgan milliy kapital uchun chet to‗lovlari bo‗yicha tushumlar mamlakat iqtisodiyotiga jalb etilgan xorijiy kapital uchun to‗lanadigan to‗lovlar miqdoridan ko‗p bo‗lsa, unda sof daromad musbat bo‗ladi . Transfert ko‗rinishida pul o‗tkazishlar shu mamlakatlarning xorijda yashayotgan fuqarolariga to‗lanidagan nafaqalarni, muhojirlarning xorijdagi o‗z qarindoshlariga pul o‗tkazmalari, turli ko‗rinishdagi hukumat yordamlarini o‗z ichiga oladi. Jadvaldan ko‗rinib turibdiki, xorijga jo‗natilayotgan pul o‗tkazishlar miqdori olinayotganiga nisbatan yuqori, ya‘ni, operasiyalar mamlakatdagi xorijiy valyuta zahiralarini kamaytiradi. Makroiqtisodiy modellarda joriy operasiyalar balansi qoldig‗i quyidagicha beriladi: X – M = Xn = Y-(S+I+G); bu yerda: X - eksport; M - import; Xn - sof eksport; S + I + G -YaIMning bir qismi (absorbsiya) Joriy operasiyalar balansida kamomad bo‗lgan sharoitda, mamlakatning eksportdan olgan daromadlari importga qilgan 203 xarajatlaridan kam bo‗ladi va uni tashqaridan qarz olish hisobiga yoki mavjud aktivlarning bir qismini xorijiy investorlarga sotish orqali qoplashi mumkin. Bu operasiyalar sof xorijiy aktivlarning kamayishiga olib keladi. Investitsiyalash va kreditlash bilan bog‗liq operasiyalar to‗lov balansining keyingi bo‗limida, ya‘ni, Yüklə 2,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|