O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «tabiiy fanlar va geografiya»

2
 Каботаж алоqалари икки qисмдан катта каботаж ва кичик каботаждан иборат. 
Катта каботаж бир нечта денгиз xавзасида кемаларнинг сузиши, кичик каботаж бир ёки икки денгиз 
xавзаларида кемаларнинг сузишидир. 

---

26 
va ixtisoslashgan Yevropa va SHimoliy Amerikada yirik port-sanoat majmualari 
shakllangan. 
Ikkinchi o’rinda Tinch okeani turadi. Asosiy yo’nalishlari Yaponiya, 
Xitoy, AqSH ning g’arbiy soxil bo’yi, Koreya Respublikasi, Janubiy-SHarqiy 
Osiyo mamlakatlari Avstraliyada, Rossiyada (Vladivostok, Janubiy Saxalin) 
shakllansa, Xind okeanida - Fors ko’rfazi (asosan neftь va neftь maxsulotlari), 
Xindiston va boshqa mamlakatlar yirik yuk yo’nalishlarida ishtirok etmoqda.
Xalqaro kanallar iqtisodiy aloqalarda muxim o’rin tutadi. Bunday kanallar 
uchta - Suvayish (1869 yilda ishga tushgan, uzunligi 173 km, eni 120-150 m, 
chuqurligi 12-13 m, yiliga 250-300 mln.t.yuk o’tadi, barcha mamlakat kemalari 
uchun ochiq), Panama (1914 yil ishga tushgan, uzunligi 82 km, eni 16 km.li kanal 
AqSHga qarashli bo’lgan va 1999 yil 31 dekabrda Panama xukumatiga berish 
xaqida shartnoma imzolangan bo’lib, belgilangan muddatda Panama xukumatiga 
berildi. Yiliga 150-200 mln.t. yuk o’tadi), Killь (uzunligi 95 km, eni 102 , 
chuqurligi 11 m, yiliga 50-100 mln.t. yuk o’tadi). 
SHuningdek, qora dengiz, Baltika, Duvr, Gibraltar, Malakka, Singapur, 
Zond, Laperuza, Singapur, Koreya bo’g’ozlari xam muxim iqtisodiy axamiyatga 
egadir.
Dengiz suvlarida suzish barcha mamlakat kanallari uchun ochiq. qirg’oq 
bo’yi xududlarida esa kemalar shu xududdagi mamlakatlar tomonidan nazorat 
qilinadi. Dunyo bo’yicha yagona xududiy suvlarni kenglik bo’yicha nazorat qilish 
qonuni yo’q. Xududiy suvlarni nazorat qilish qirg’oq bo’yi mamlakatlari 
tomonidan yoki xalqaro shartnoma asosida o’rnatiladi. Masalan, Buyuk Britaniya, 
Frantsiya, AqSH va boshqa bir qator mamlakatlarning qirg’oq bo’yi xududidagi 
chegaralari 3milь
3
, O’rta Dengiz qirg’oq bo’yi mamlakatlari, Markaziy Amerika 
davlatlari, Xindistonda - 5 milь, CHili, Peruda 200 milь, Rossiya, Bolgariya, 
Ruminiyada 12 milь deb belgilangan. 80-yillarning boshlarida deyarli barcha 
soxil bo’yi mamlakatlari dengiz chegaralarini 200 milь deb o’zgartirdilar.