O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi



Yüklə 1,01 Mb.
səhifə115/117
tarix23.01.2023
ölçüsü1,01 Mb.
#80323
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   117
portal.guldu.uz-Kimyo tarixi

Abu Nasr Forobiy

-O’rta Osiyolik mashhur faylasuf, qomusiy olim, yunon falsafasini sharhlab, dunyoga keng tanishtirgani tufayli ulug’lanib “Al-Muallim as-Soniy” (Aristoteldan keyingi “Ikkinchi muallim”), “Sharq Arastusi” deb yuritilgan.

Al-Muallim as-Soniy

- Aristoteldan keyingi “Ikkinchi muallim”, “Sharq Arastusi”

Al-iksir

- arabcha “quruq” ma’nosini anglatadi. Yunonlik faylasuflar bu moddani xerion deb atashgan bo’lsa, evropaliklar tilida eliksir degan shaklga aylangan

Alkagesti

– arabcha universal erituvchi.

Alkimyo

- arablar “kimyo” so’zi oldiga, arab tiliga xos “al” qo’shimchasini qo’shib kimyoni “alkimyo” deb ataganlar.

Alkimyo davri

- eramizning IV-XVI asrlari bo’lib, bu 1200 yillar davomida alkimyogarlar kimyoning mo’jizalaridan foydalanib, uchta vazifani o’z oldiga maqsad qilib qo’ydi

Alkimyodan ilgarigi davr

- bu davr insoniyat ongli hayoti boshlangandan eramizning IV asrigacha bo’lgan vaqtni o’z ichiga oladi va hunar kimyosi davri deyiladi.

Amalgamalar

- metallarning simob bilan qotishmalari, ular qattiq va suyuq bo’lishi mumkin.

Atomos

- bo’laklarga bo’linmaydigan zarracha

Bayt ul-Hikma

- “Donishmandlar uyi” akademiyasi, Xalifa Xorun ar-Rashid og’li al-Ma’mun davrida uyushtirilgan va butun dunyodan olimlar jalb qilingan

Buroq

- bura yoki soda

Galmey

– to’tiyo, mis (II) sulfat

Gerber

- Jobir ibn Xayyon

Jobir ibn Xayyom

- arab alkimyogari, matematika, tabobat, kimyo fanlari bilan ham shug’ullangan.“Yetmishlar kitobi” da oddiy haydash, quruq haydash, eritmalar tayyorlash, qayta kristallash, nitrat kislota, kumush nitrati, novshadil, sulema olish, metallarni suyuqlantirish kabi kimyoviy amallarni aniq bayon qilgan.

Zanjara

–mis (II) asetati

Isfidoj

- qo’rg’oshin bo’yo’gi

Kibrit

- oltingugurt

Kindiy

- Abu Yusuf bin Isoq al-Kindiy, mashhur arab faylasuf, matematik, astronom va tabibi, Sharq peripatetiz­mi (aristotelizm) asoschisi.

Kimyoning birlashish davri

- XVI-XVIII asrlarni o’z ichiga olgan davr, bu davr to’rtta bosqichdan iborat deb qabul qilingan

Materiya elementlari

- tuproq, olov, suv, havo, shakl, fazo, vaqt, harakat.

Miksis

- Aristotelning fikricha, kimyoviy birikma - bir jinsli gomogen va yaxlit sifatga egadir

Mineralogiya

- qimmatbaho toshlar haqidagi fan, Abu Rayhon Beruniy asari

Miqdoriy qonunlar davri

- XIX asrni o’z ichiga olgan davr, bu davrda kimyoning asosiy stexiometrik qonunlari, atom-molekulyar ta’limot yaratilgan.

Mo ba’da at-tabia

- metafizika

Ratsionalizm

- kimyoviy rivojlanishning bu bosqichida o’zaro aloqalarni aniqlashga harakat qiladi, misol uchun kimyoviy tuzilish bilan xossalar orasidagi uzviy aloqalar. Bilishning bu jarayonida ong oliy rivojlanishning asosiy manbai deb hisoblanadi.

Sinflash

- har qaysi fanning asosiy funksiyasidir, dastlabki kimyoviy sinflanishda moddalarning fizik holati va xossalariga qaralgan.

Sunjurf

- kinovar, simob (II) sulfid

Tizimlashtirish

- sinflarga ajratishdan ko’ra chuqurroq umumlashtirishdir, uning yo’rdamida ilmiy nazariyada bashorat qilish mumkin.

Fan

- insoniyat faoliyatining sferasi, u bilimlarni yig’adi, tizimlashtiradi va umumlashtiradi. Shartli ravishda uchga bo’linadi: tabiiy, texnikaviy, gumanitar.

Farmakog­noziya.

- Kitob us-Saydana fi-t-tib, Beruniy asari

Flogiston

- yunoncha “flogiston” so’zi yonuvchi demakdir)

Flogiston nazariyasi

- 1700-yilda G. Shtal (1659-1734) tomonidan ilgari surilgan, yonish, oksidlanish va qaytarilish jarayonlarini noto’g’ri izohlovchi nazariya

Empirizm

- bilimning yagona manbai hissiyot natijasida tajribalar orqali yig’ilgan ilm deb sanaydi. Bu bosqichda qaysi reaksiyalar qanday amalga oshdi deb kuzatiladi.

Qatronlash
Qarastun

- distillangan suv olish
- rimliklar tarozisi yoki shayinli tarozi












Ilova



Yüklə 1,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   117




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin