O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

6-sinf matematika kursi O‟nli kasrlarni taqqoslash.

1,2 1,6

1 2
1,2 < 1,6 chunki 2 < 6

1,14 1,17




1,17 > 1,14 chunki 7 > 4

Ikki o‟nli kasrdan qaysi birining butun qismi katta bo‟lsa, o‟sha kasr kattadir.

Musbat va manfiy sonlarni son o‟qida tasvirlash.
To‟g‟ri chiziq chizib, unda musbat yo‟nalish sifatida chapdan o‟nnga yo‟nalishni olamiz. Musbat yo‟nalish strelka (o‟q uchi) yordamida ko‟rsatiladi. Shu to‟g‟ri chiziqda biror 0 nuqtani belgilaymiz. Bu nuqtaga 0 soni mos keladi. 0 nuqtani sanoq boshideymiz. Biror kesmani birlik kesma sifatida tanlaymiz.

Shunday qilib, to‟g‟ri chiziqda:

1-qadam: sanoq boshi 2-qadam: yo‟nalish.

3-qadam: birlik kesmani tayinlaylik. Bunday to‟g‟ri chiziq son o‟qi (son to‟g‟ri chizig‟i) deyiladi.

Sanoq boshi O nuqta koordinata o‟qini ikkita nurga ajratadi. Noldan o‟ng tomonga ketuvchi nur musbat koordinata nuri (musbat yarim o‟q) deb ataladi.

Noldan chap tomonga ketuvchi nur manfiy koordinata nuri (manfiy yarim o‟q) deyiladi (9- rasm).

manfiy koordinata nuri O musbat koordinata nuri

-1 1

9 – rasm.

Koordinata o‟qida musbat sonlar sanpq boshi O nuqtadan o‟ngda, manfiy sonlar esa O nuqtadan chapda joylashad. Ko ordinatao‟qida nol soni musbat va manfiy sonlarni ajratib turadi. O nuqtaga nol soni mos kelgani uchun O nuqtaning koordinatasi nolga teng nuqta deymiz va O(0) kabi yozamiz. 10- rasmda A nuqtaga 3 soni, B nuqtaga -4 soni mos keladi, ya‟ni 3 soni A nuqtaning, -4 soni esa B nuqtaning koordinatasidir, buni qisqacha A(3), B(-4) kabi yozamiz.

2. 
   O A
   

-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4

10 – rasm.
Koordinata o‟qida nuqtaning koordinatasi deb shu nuqtaga mos keluvchi songa aytiladi.

1 - masala. Koordinata o‟qida 5 soniga mos keluvchi nuqtani belgilang. Bu masalani koordinata o‟qida koordinatasi 5 ga teng bo‟lgan nuqtani toping, deb ham aytish mumkin.

Yechilishi. Berilgan son 5 musbat bo‟lgani uchun,sanoq boshi 0 nuqtadan boshlab birlik kesmani o‟ngga 5 marta qo‟yib chizamiz (11 - rasm). Bunda birlik kesmaning o‟ng uchiga mos kelgan nuqta izlayotgan nuqta bo‟ladi.

O O

0 1 2 3 4 5 -3 -2 -1 0 1

11 – rasm. 12 – rasm.

2. 
   - masala. Koordinata o'qida koordinatasi -3 ga teng bo‟lgan nuqtani toping.
   

Yechilishi. Berilgan son -3 manfiy bo‟lgani uchun, sanoqboshi O nuqtadan boshlab birlik kesmani chapga 3 marta qo‟yib chiqamiz. Bunda birlik kesmaning chap uchiga mos kelgan nuqta izlayotgan nuqta bo‟ladi (12 - rasm).