O`zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

Chizmadan o`lchab olinishicha

Bu qiymatlar chizmadan taqriban o`lchab olinadi. Shuning uchun ularni o`lchab oluvchi o`quvchidan bu ishni mumkin qadar yuqori aniqlik va sarishtalik talab qilinadi.

Eksperimentda olingan o`tish funksiya

Tebranuvchanlik koeffisienti (3) –ifodadan topiladi

Vaqt doimiysi (4)-ifodadan topiladi:

Tadqiq qilinayotgan bo’g’ining uzatish funksiyasi

4. Nazorat so`roqlari
1) Uchinchi va undan yuqori tartibli dinamik bo`g`inning parametrlarini keltirilgan usulda baholab bo`ladimi?
2) Tebranuvchan bo`g`inning kuchaytirish koeffisienti birdan farqli bo`lsa, keltirilgan usulni qo`llashdan oldin nima qilish lozim?
3) Vazn funksiyadan foydalanib ikkinchi tartibli tebranuvchan bo`g`inning parametrlarini baholash mumkinmi?
4) O`tish funksiya yoki vazn funksiya qanday o`lchab olinadi?
5) Baholashning xatosi nimalar bilan belgilanadi?


8 – amaliy mashg`ulot
Tasodifiy miqdorning sonli tavsiflarini baholash


1. Mashg`ulot mavzusiga doir umumiy ma’lumotlar
Tasodifiy miqdor qator somli tavsiflarga ega. Ularni ichidan amaliyotda ko`pincha bir nechtasi qo`llaniladi.
Tasodifiy xatollika ega bo`lgan n dona o`lchash natijalari berilgan bo`lsin.



Matematik kutilma quyidagicha baholanadi



Agarda yana bir n+1- o`lchash natijasi kelib qo`shilsa, matematik kutilmaning yangi qiymatini oldingisi orqali hisoblash mumkin

Matematik kutilma o`rtacha qiymatni ifodalaydi.

O`lchashlar natijalarni markazlashtirish mumkin



Dispersiyaning bahosi


.
Agar qo`shimcha o`lchash natijasi kelsa dispersiyaning bahosi qayta hisoblanishi mumkin

yoki

Dispersiya o`lchash natijalari o`rtacha qiymat atrofida qanchalik tarqoqligini bildiradi. Bunday tarqoqlikni o`rta kvadratik og`ish (o’.k.o) ham bildiradi. Uning qiymati dispersiyadan kvadrat ildiz olinganiga teng

2. Topshiriq.
Berilgan o`lchash natijalari uchun matematik kutilma, dispersiya wa o`rta kwadratik og`ish (o’.k.o) baholansin. O`lchash natijalari markazlashtirilsin.


3. Misol.
O`lchash natijalari berilgan

4; 7; 2; 5; 7; 2; 5; 3; 2; 3; 1; 0; 6; 7; 3; 4; 5; 4; 5; 1; 6; 2.

n=22.
Matematik kutilmaning bahosi: