O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi. Toshkent davlat agrar universiteti

Birja tushunchasi quyidagicha ta’riflanadi. – Birja yuridik shaxs bo’lib 
oldindan tayinlangan joy va muayyan vaqtda, belgilangan qoidalar asosida ommaviy 
va oshkora birja savdolarini tashkil etish va o’tkazish orqali birja tovarlari savdosi 
uchun shart-sharoit yaratuvchi sub’ekt. 

---

Biz urganishni boshlayotgan “Birja ishi” fani ham bevosita ana shu birjalar 
faoliyatiga bog’liq bo’lib, hozirgi kunda Respublikamizda amal qilayotgan qonun 
hujjatlariga asosan quyidagicha ta’riflanadi.
“Birja ishi” – Birja ishi, birja savdolarini tashkil etish hamda talab va 
taklifning haqiqiy nisbatini aniqlash asosida birja tovarlarining narxlarini chiqarish 
orqali birja tovarlarining bozorini yaratishga qaratilgan harakatlar yig’indisidan 
iboratdir.
YUqorida ta’kidlanganidek tovar bozori infratuzilmasining muhim elementi 
hisoblangan birjalar faoliyatining asl mohiyatini yaxshi tushinib olish tuchun uning 
o’ziga xos bo’lgan xususiyatlarini bilib olishimiz muhim shartlardan hisoblanadi. 
Birjalarning o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iboratdir. 
- bozorda savdoning qayta-qayta takrorlanib turishi va tashkil etilishining 
muntazamligi; 
- avvaldan o’rnatilgan ma’lum qoidalarga rioya qilish (har-bir birja o’z 
nizomi, o’z savdo qoidalariga ega va ularga qat’iy rioya qiladi); 
- ma’lum bir joyga o’rnashib moslashganligi; 
- tovarlarga standartlar o’rnatish; 
- ma’lum bir xil (tip) shartnomalar ishlab chiqish; 
- narxlarni kotirovkalash; 
- mojaro-kelishmovchiliklarni bartaraf qilish-arbitrj; 
- birjani axborot sohasidagi faoliyati; 
- tovarning o’zi yo’qligida bitimlar tuzilishi; 
- bitimlarning o’ziga xos xususiyatlari; 
- muqobil sotuvchi va xaridor tomonidan amaolga oshiriluvchi ikki 
tomonlama auksion prinsipi; 
- sifat jihatidan bir-birining o’rnini bosuvchi, ba’zida bir-biriga to’la mos 
keladigan bir xil xususiyatli tovarlar bilan savdo qilish.