O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalari vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYaLARI VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOShKENT AXBOROT TEXNOLOGIYaLARI UNIVERSITETI
“Energiya ta’minlash tizimlari” kafedrasi

“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish”

fanidan


AMALIYoT
TOPShIRIQ №1
Bajardi: Kompyuter injenering fakulteti
215-20 guruh talabasi
F.I.Sh. Xudoyberdiyev Eldor

Qabul qildi: Xaydarbekova Moxirahon

Toshkent 2023
№ 26
1.Kattaliklar sifatni taminlashda qanday axamiyatga ega?
2. Sifatni taminlashda uch asosiy tashkil etuvchilar to’g’risida tushuncha bering.

1. Kattaliklar sifatini ta'minlash metrologiya sohasida katta ahamiyatga ega. Metrologiya, aniq va to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatkichlarning, ko'rsatkichlarni o'lchash vositalari va o'lcham beruvchilarning ish faoliyatlarining tadqiqot, loyihalash, o'rnatish va amalga oshirish bilan bog'liq ilmiy fan va amaliy soha bo'lib, sanoat, texnika, xizmatlar, sayoxat va boshqa sohalardagi har qanday ko'rsatkichlarning aniq, ishonchli va soliqqa muvofiq bo'lishi uchun asosiy asosiyligini ta'minlaydi.

Kattaliklar sifatini ta'minlash, birinchi bo'lib, ishlab chiqarish va ishlab chiqarish jarayonlarida to'g'ridan-to'g'ri o'lchash, nazorat va baholashning amalga oshirilishi uchun zarur bo'ladi. Metrologiya ushbu jarayonlarda aniq va ishonchli o'lcham berish vositalari, o'lcham beruvchilar, standardlar va qonunlar tomonidan ta'minlash bilan shug'ullanadi, bu esa ishlab chiqarish jarayonlarida xatolar va yo'qotishlarni eng kamdar holatga keltiradi, ishlab chiqarish sifatini oshiradi va sifatli mahsulotlarni ta'minlashga imkoniyat yaratadi.

Ikkinchi bo'lib, kattaliklar sifatini ta'minlash, rivojlangan sohalar, masalan, telekommunikatsiya, isitish-tovoqlash, avtomobillar, energiya va boshqa sohalarda yangi texnologiyalar va mahsulotlar ishlab chiqarishda juda muhimdir. Metrologiya bu sohalarda yangi o'lcham beruvchilar, o'lcham berish vositalari va o'lcham berish usullari yaratish, ulardagi xatoliklarni tahlil qilish va standardlar yaratish orqali kattaliklar sifatini ta'minlashga yordam beradi. Bu esa yangi texnologiyalar va mahsulotlarni ishlab chiqarishda qisqaqaror va samarali bo'lishini ta'minlaydi.

Metrologiya, kattaliklar sifatini ta'minlashda hamkorlikda ham muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Ishlab chiqarish, import va eksport jarayonlarida xalqaro metrologiya standartlari bilan muvofiqlik ta'minlanishi, mamlakatlararo muloqotlarni yanada yanada osonlashtiradi

Standartlashtirish asosiy maqsadi mahsulotlar va xizmatlar sifati, havfsizligi va raqobatbardoshliligini ta'minlashdir. Standartlashtirishning asosiy vazifalari: - iste’molchi va davlatning manfaati yo‘lida mahsulotning sifati va nomlariga nisbatan eng maqbul talablarni qo‘yish; - davlat, respublika fuqarolari va chet el ehtiyoji uchun tayyorlangan mahsulotga kerakli talablarni belgilovchi mehyoriy hujjatlar tizimini va uni ishlab chiqish qoidalarini yaratish, ishlab chiqish va qo‘llash, shuningdek hujjatlardan nazorat qilish; - standart talablarining sanoati rivojlangan chet mamlakatlarning xalqaro, mintaqaviy va milliy standartlari talablari bilan uyg‘unlashuvini tahminlash; - bir-biriga mosligining barcha (konstruktiv, elektrik, elektromagnitli, informatsion, dasturli va boshqalar) turlarini, shuningdek mahsulotning o‘zaro almashinuvchanligini tahminlash; - parametrik va turlar o‘lchovi katorlarini, tayanch konstruktsiyalarni, buyumlarning konstruktiv jihatdan bir xil qilingan modullashgan bloki tarkibiy qismlarini aniqlash va qo‘llash asosida birxillashtirish; - mahsulot, uning tarkibiy kismlari, buyumlari, xom-ashyo va materiallar ko‘rsatkichlari va tavsiflarining kelishib olinishi va bog‘lanishi; - material va energiya sig‘imini kamaytirish, kam chiqindi chiqaruvchi texnologiyalarni qo‘llash; - mahsulotning ergonomik xossalariga talablarning belgilanishi;
Standart bu mahsulot yoki xizmatlar uchun talablar, qoidalar va ko‘rsatmalarni o‘zaro bir-biri bilan mutanosib kelishini ta’minlovchi hujjat 143 Mundarija: hisoblanadi. Bu talablar, ba'zan, mahsulotlar yoki xizmatlar jarayonlari tavsifi bilan tushuntiriladi.
Standartlar kelishuvlar natijasidir va ular tegishli organ tomonidan tasdiqlanadi. Standartlar maqsadi belgilangan doiradagi tartibini optimal darajasiga erishishdir. Standartlashtirish - Standartlarni shakllantirish, ishlab chiqish va tadbiq etish jarayoniga aytiladi. Standart - bu ko‘pchilik manfaatdor tomonlar kelishuvi (konsensus) asosida ishlab chiqarilgan va mahlum sohalarda eng maqbul darajali tartiblashtirishga yo‘naltirilgan hamda faoliyatning har xil turlariga yoki natijalariga tegishli bo‘lgan umumiy va takror qo‘llaniladigan qoidalar, umumiy qonun-qoidalar, tavsiyalar, talablar va usullarini o‘z ichiga olgan hamda, belgilangan va tan olingan idora tomonidan tasdiqlangan mehyoriy hujjatdir. Standartlar fan, texnika va tajribalarning umumlashtirilgan natijalariga asoslangan va jamiyat uchun yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak.
O'lchashlar birliligiga erishish mahsulotlar, xizmatlar, texnologiyalarning sifatini havfsizligi va raqobatbardoshligini ta'minlash bo'yicha bajaradigan ishlarning asosidir. O'lchashlar birliligini ta'minlash dunyodagi har bir mamlakat uchun davlat ahamiyatidagi masaladir. O'lchashlar birliligi O'zbekistonda o'lchashlar birliligini ta'minlash tizimi (O'DT) asosida amalga oshiriladi. Ma'lumki o'lchashlar birliligi – bu o'lchashlar natijalarining kattaliklarning qonunlashtirilgan birliklarda ifodalanishi va o'lchash hatoliklarining berilgan ehtimollik bilan o'rnatilgan chegaradan tash- ariga chiqmaydidan o'lchash holatidir.
2. chegaradan tash- ariga chiqmaydidan o'lchash holatidir. O'lchashlar birliligini ta'minlash asoslari. ilmiy asosi bo'lib o'lchashlar to„g‟risidagi “Metrologiya” fani hisoblanadi. Hozirgi zamon metrologiya 3 bo'limdan iborat:
- nazariy metrologiya;
- qonuniy metrologiya;
- amaliy metrologiya; tashkiliy asosi bo'lib, O'zbekiston metrologiya hizmati hisoblanadi. Ushbu hizmat davlat metrologiya hizmati va yuridik shahslarning metrologiya hizmatidan tashkil topgan. tehnikaviy asoslari bo'lib: - milliy etalonlar kompleksi bo'lib ular kattalik birliklarini tiklash va saqlash uchun mo'ljallangan. - o'lchash vositalari va o'lchashlarni bajarish usullarining qonuniyligini o'rnatish tizimi. - birliklar o'lchamligini etalonlardan ular bilan o'zaro bo'ysunishda bo'lgan o'lchash vositalariga uzatish tizimi. qonuniy asosi bo'lib O'zbekiston Respublikasining “Metrologiya to„g‟risidadagi qonuni hisoblanadi. me'yoriy-huquqiy asosi bo'lib O'zbekistonda o'lchovlar birliligini ta'minlash Davlat sistemasining hujjatlar kompleksi hisoblanadi. Bu kompleks tarkibiga xalqaro, davlatlararo va milliy me'yoriy va uslubiy hujjatlar kiradi.
Standart asosan uchta xususiyatga ega bo‘ladi: Darajaviy : kompaniyada milliy va xalqaro darajalar singari Ilmiy : oziq-ovqat, tekstil va menejment injeniringi kabi Aspekt : qadoqlash va yorliqlashtirish, sinovdan o‘tkazish va analizlash, o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlashtirishga o‘xshagan.

Metrologiya, oʻlchov va kengaytirishning ilmiy-texnik fanidir. Uning asosiy maqsadi, mexanik, termal, optik, elektr, nukleer va boshqa fizikaviy xususiyatlarni oʻlchash, taqqoslash va belgilash, shuningdek bu oʻlchovlarning himoyaviy tomonlarini oʻrganishdan iboratdir.

Metrologiya sohasida uch asosiy tashkil etuvchilar quyidagilar boʻladi:

Davlat standartlari instituti (DSI): Davlat tomonidan qoʻllaniladigan umumiy qabul qilingan standartlar va koʻrsatkichlarni taqdim etadi. Ushbu institut standartlarni ishlab chiqarish, ularni taqdim etish, doimiy tarqatish va belgilash bilan shugʻullanadi.

Metrologik tashkilotlar (MT): Metrologiya sohasida ishlab chiqarish, tomonidan sertifikat berish, kalibratsiya va taqdim etish xizmatlarini taklif qiladigan maxsus tashkilotlardir. MT lar asosan soha boʻyicha maxsus metrologiya tizimlarini, qurilmalarini, vositalarini va uskunalarni belgilash va taqdim etishda ishlab chiqarish, oʻrnatish va nazoratni amalga oshiradilar.

Oʻlchov vositalari ishlab chiqaruvchilar (OVIC): Metrologiya asboblarini ishlab chiqarib, ularni sertifikatlangan xolatlarda taqdim etish, kalibratsiya va boshqa xizmatlarni taklif etishda faoliyat koʻrsatadigan tashkilotlardir. OVIC lar oʻlchov vositalarining yaratilishi, sertifikatlashi va qayta ishlanishi bilan shugʻullanadi.

Uch asosiy tashkil etuvchilar sifatni taminlashda muhim rollarni oʻynaydi, chunki unlar oʻlchov va kengaytirishni samarali, nazorat qilinadigan va standardlashtirilgan usulda amalga oshiradilar. Ular orqali metrologiya sohasida ishonchli, natsional va xalqaro miqyosda ishlov beradigan natijalarga erishiladi.

U=0.5V kuchlanish qiymatini millivolt (mV) va mikrovotlarda (mkV) ifodalang.
0.5 V=500mV
0.5V=500000mkV